توصیه دینی این است که :

نسبت به کار دیگران، تا آنجا که می توان باید خوشبین بود و کارها را حمل به صحت کرد .

کسی که گمان و حدس را پایه قضاوتها و عملهای خود قرار دهد،
بسیار خطا می کند و به اشتباه می افتد.

سوء ظن، بدگمانی ای است که ریشه معرفتی و یقینی ندارد و هر کس به مردم بدبین شد، هم ایمان خویش را می سوزاند و هم رابطه اش با دیگران اختلال می یابد.

اگر کسی بتواند گمان خود را کنترل کند و از سوء ظن رها شود، زندگی را برای خود گوارا می سازد و جلوی بسیاری از خلافها و گناهان و جرایم نیز گرفته می شود.

قرآن به مؤمنان چنین دستور می دهد:

يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَ يُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحيم‏ ، حجرات/12

اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، از گمان‏ها جدّا بپرهيزيد، زيرا كه (پيروى) برخى از گمان‏ها (گمان بدى كه مخالف واقع باشد) گناه است و  تجسس و كاوش نكنيد و از يكديگر غيبت ننماييد، آيا يكى از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده خود را بخورد؟

آنکه با عینک بدبینی به جهان و آفرینش می نگرد،
خود را در معرض تباهی قرار می دهد.


بدگمانی، سرطان روح و ویروس تباه کننده روان و اندیشه است.

اگر بدبینی در جان انسان نفوذ کند، به راحتی دروغ می گوید و تهمت و افترا می زند
و غیبت می کند و به علاوه، «آرامش روان» را هم از انسان سلب می کند.

احترام و تکریم شخصیت انسان یکی از شیوه های تربیتی آیین حیات بخش اسلام است و آموزه های قرآنی برپایه و اصول احترام به انسان و کرامت انسانی بنا نهاده شده است.

خداوند  در قرآن کریم انسان را مورد تکریم و ستایش خود قرارداده، می فرماید:

وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَني‏ آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى‏ كَثيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضيلاً .اسرا/70
و حقّا كه ما فرزندان آدم را كرامت و شرافت بخشيديم، و آنها را در خشكى و دريا (بر مركب‏هاى مناسب هر يك) سوار كرديم و آنها را از انواع پاكيزه‏ها  روزى كرديم، و آنها را بر بسيارى از آفريده‏هاى خود  برترى كامل داديم.

از آیه مزبور چنین استنباط می کنیم که خداوند بر نوع بشر منّت نهاده و به او دو چیز بخشیده است: یکی کرامت و بزرگواری و دیگری برتری بر سایر مخلوقات.

منظور از تکریم انسان، اعطای خصوصیاتی است به او که در سایر موجودات و پدیده ها نیست و منظور از برتری، اعطای خصوصیاتی است به انسان که دیگر موجودات در آن شریک هستند، ولی انسان در حدّ اعلاء از آن برخوردار است.

پیوند: http://islamic-culture.ir/?p=163

محبت اساس موفقیت خانواده و از مؤثرترین روش های تربیتی است که در فرهنگ اسلامی به آن توجه خاصی شده. اسلام دستور داده که پدر و مادر باید براساس محبت فرزندان را تربیت کنند.

خداوند در قرآن کریم، خطاب به پیامبرش می فرماید:

فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَليظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلينَ. آل عمران /159

پس به بركت رحمتى از جانب خداوند با آنها (امت خود) نرمخو شدى، و اگر بد خلق و سختدل بودى حتما از دورت پراكنده مى‏شدند. پس، از آنها درگذر و برايشان آمرزش طلب و در كارها با آنان مشورت نما، و چون تصميم گرفتى بر خدا توكل كن، كه بى‏ترديد خداوند توكل كنندگان را دوست دارد.

کودکی که در کانون مهر و محبت والدین خود پرورش یافته است :

دارای آرامش روانی، امنیت خاطر، اعتماد به نفس، اعتماد به والدین، الگوگیری در مهرورزی به دیگران و پیشگیری از انحرافات است، و بهتر می تواند با مشکلات و حوادث سهمگین دوران بلوغ و تغییرات جسمی و روانی روبه رو گردد و با آرامش و اطمینان قدم به عرصه اجتماع گذارد.

از نکات بسیار مهمی که والدین باید در این زمینه به آن توجه داشته باشند این است که از زیاده روی و افراط در محبت بپرهیزند که این خود نیز مشکلاتی را به دنبال خواهد داشت.

خداوند در قرآن، مسلمانان را از محبت و علاقه زیاد به مال و فرزند

که باعث غفلت از یاد خدا می شود.

يَأَيهَُّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تُلْهِكمُ‏ْ أَمْوَالُكُمْ وَ لَا أَوْلَادُكُمْ عَن ذِكْرِ اللَّهِ  وَ مَن يَفْعَلْ ذَالِكَ فَأُوْلَئكَ هُمُ الْخَاسِرُون‏.منافقون/9
اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، مال و فرزندانتان هرگز شما را از ياد خدا غافل نسازد. هر كس بخاطر مال و فرزند از ياد خدا غافل گردد همانا او از گروه زيانكاران است.

اسلام شخصیت آینده کودک را مرهون تربیت و پرورش و مراقبت پدر و مادر می داند و برای تمام لحظات زندگی و دوران عمر افراد، دستورات خاص و مقررات ویژه ای دارد.

خداوند متعال در سوره فرقان، آيه74 یکی از ویژگی های بندگان راستین را توجه خاص به تربیت فرزند و خانواده خویش می داند تا آن جا که آنها برای خود در برابر آنها احساس مسئولیت فوق العاده ای می کنند چنان که می فرماید.

وَ الَّذينَ يَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّيَّاتِنا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقينَ إِماماً
و آنان كه مي‏گويند: پروردگارا، براى ما از همسران و فرزندانمان روشنى ديدگان (نسل‏هاى صالح و پاك و متّقى) عطا كن و ما را بر پرهيزكاران (در مسابقه به سوى ايمان يا رهبرى در اصول و فروع و معارف) پيشوا گردان.

مسلما چنین افرادی آنچه در توان دارند در تربیت فرزندان و همسران و آشنایی آنها به اصول و فروع اسلام و راه های حق و عدالت، فروگذار نمی کنند و در آنجا که دستشان نمی رسد دست به دامن لطف پروردگار می زنند و دعا می کنند.

همچنین در آیه شش سوره التحریم خیرخواهی برای اعضای خانواده و تربیت دینی آنان را تکلیفی بایسته برعهده مومنان دانسته است .

يَأَيهَُّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ قُواْ أَنفُسَكمُ‏ْ وَ أَهْلِيكمُ‏ْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الحِْجَارَةُ عَلَيهَْا مَلَئكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَّا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَ يَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُون‏.
اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، خود و كسان خود را از آتشى كه هيزم آن مردم و سنگ‏هاست نگه داريد بر آن (آتش) فرشتگانى (در گفتار و اخلاق و تعذيب) خشن و (در هيكل و اراده) قوى، موكّلند كه خدا را در آنچه به آنها امر مى‏كند نافرمانى نمى‏كنند و آنچه را دستور داده مى‏شوند انجام مى‏دهند.

نگهداری خویشتن به ترک معاصی و عدم تسلیم در برابر شهوات سرکش است،
و

نگهداری خانواده به تعلیم و تربیت و امر به معروف و نهی از منکر و فراهم ساختن محیطی پاک و خالی از هرگونه آلودگی، در فضای خانه و خانواده است.

این برنامه ای است که باید از نخستین سنگ بنای خانواده، یعنی از مقدمات ازدواج، و سپس نخستین لحظه تولد فرزند آغاز گردد، و در تمام مراحل با برنامه ریزی صحیح و با نهایت دقت تعقیب شود.

پیوند: http://www.amirkabir.net/pages-1953.html

در فرهنگ متعادل و غنى دين اسلام، پذيرايى نيكو از ميهمان نيز آداب و توصيه هايى دارد كه به برخى از آنها اشاره مى كنيم:

يكى از موارد احترام به ميهمان، آن است كه پذيرايى از او را به درازا نكشانند و بهترين پذيرايى را از او به عمل آورند.

وَ لَقَدْ جاءَتْ رُسُلُنا إِبْراهيمَ بِالْبُشْرى‏ قالُوا سَلاماً قالَ سَلامٌ فَما لَبِثَ أَنْ جاءَ بِعِجْلٍ حَنيذ. هود/69
فرستادگان ما [فرشتگان‏] براى ابراهيم بشارت آوردند گفتند: «سلام!» (او نيز) گفت: «سلام!» و طولى نكشيد كه گوساله بريانى (براى آنها) آورد.

اين آيه، جريان دو ميهمان گرامى حضرت ابراهيم(عليه السلام) كه دو فرشته الهى بودند و پذيرايى آن حضرت از ايشان را بيان مى كند. عبارت «فما لبث؛ دير نپاييد» بيانگر سرعت عمل حضرت ابراهيم در تهيه غذا و نوع غذا (گوساله بريان) نشانه پذيرايى مناسب حضرت از ميهمانان است.
هر دو مورد ذكر شده، به نوعى بزرگداشت ميهمان و احترام به اوست.

از آن جمله اين سخن پيامبر (صلى الله عليه و آله):

ان من حق الضيف ان يعد له الخلال؛ بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج‏63، ص: 441

به راستى، يكى از حقوق ميهمان آن است كه خلال براى او آماده شود.

دقت و ظرافت اين چنين در پذيرايى از ميهمان، از سوى پيامبر بزرگ كه جهانى را تا ابد تحت تأثير انقلاب خود قرار داده است، عقل متفكران را خيره مى سازد.

در روايت ديگرى، امير المؤمنين(عليه السلام) از رسول خدا(صلى الله عليه و آله) نقل كرد كه فرمود:

من حق الضيف ان تمشى معه فتخرجه من حريمك الى الباب بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج‏72، ص: 451
از حقوق ميهمان آن است كه [هنگام رفتن او] با او راه بروى و او را از حريم خود به سوى در راهنمايى كنى.

پیوند: http://www.amirkabir.net/pages-1953.html

از آنجا كه اسلام دينى كامل است و سعادت بشر را تضمين مى نمايد پس آداب و رفتار خاصى نيز مورد نظرش مى باشد تا انسان ها با رعايت آن آداب قدم در مسير سعادت بگذارند.
يكى از جلوه هاى بارز روابط اجتماعى انسان ارتباط و ميهمانى است كه در قرآن نكات قابل تأملى درباره آن آمده كه در اين مجال كوتاه به آن مى پردازيم.

حاضر شدن در منزل ميزبان ابتدايى ترين نكته اى است كه هر ميهمانى بايد بداند.

يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتاً غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلى‏ أَهْلِها ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ نور/27

اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، به خانه‏هايى غير از خانه‏هاى خودتان وارد نشويد تا آن كه اجازه بگيريد و بر اهل آن سلام گوييد. اين براى شما بهتر است، باشد كه متذكر شويد.

يكى از پيام هاى اين فراز از آيه آن است كه :

اگر براى طعام دعوت شديد، پيش از وقت غذا در منزل ميزبان حاضر نشويد، به طورى كه تا زمان آماده شدن غذا، مدتى طول بكشد،

بلكه بموقع به آنجا برويد تا مزاحم اهل خانه نباشيد و وقت صاحب خانه، بيش از اندازه اى كه تعيين كرده، تلف نشود.

پیوند: http://www.hawzah.net/Hawzah/Magazines/MagArt.aspx?LanguageID=1&id=29705&SearchText=%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%20%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86%D9%8A

برخورد متواضعانه با همنشینان و دوستان  مایه عزت و سربلندی

و  وسیله اي براي جذب دلها و محبت ديگران است .

رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ

در برخورد با مردم این ویژگی را داشت، نرم و متواضع و خاکی بود.

فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَليظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلين‏ . آل عمران /159
پس به بركت رحمتى از جانب خداوند با آنها (امت خود) نرمخو شدى، و اگر بد خلق و سختدل بودى حتما از دورت پراكنده مى‏شدند. پس، از آنها درگذر و برايشان آمرزش طلب و در كارها با آنان مشورت نما، و چون تصميم گرفتى بر خدا توكل كن، كه بى‏ترديد خداوند توكل كنندگان را دوست دارد.

تواضع، جلوه های مختلف دارد. نحوه نگاه، نحوه سخن گفتن، نوع راه رفتن، کیفیت غذا خوردن، شیوه نشستن و برخاستن، رفتار با دیگران، لباس پوشیدن و … همه و همه، هم می تواند متکبرانه باشد، هم متواضعانه.

وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاما«وَ عبادُ الرَّحمن الذین یَمْشُونَ عَلَی الأَرضِ هَوْناً . فرقان/63
و بندگان (واقعى خداى) رحمان كسانى‏اند كه بر (روى) زمين با آرامش و فروتنى راه مى‏روند، و چون نادانان آنها را (به گفتار ناروا) طرف خطاب قرار دهند آنها سلام (سخنى مسالمت‏آميز و دور از خشونت) گويند.

از توصیه های لقمان حکیم به فرزندش یکی هم تواضع است:

وَ لَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَ لَا تَمْشِ فىِ الْأَرْضِ مَرَحًا  إِنَّ اللَّهَ لَا يحُِبُّ كلُ‏َّ مخُْتَالٍ فَخُور. لقمان/18
و روى خود را به نخوت از مردم برمگردان و در روى زمين با ناز و تكبّر راه مرو، كه خداوند هيچ متكبر خودپسند و فخرفروش را دوست ندارد.

وَ اقْصِدْ فىِ مَشْيِكَ وَ اغْضُضْ مِن صَوْتِكَ  إِنَّ أَنكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الحَْمِير. لقمان /19
و در رفتن و رفتار خود ميانه‏رو باش، و از صداى خود بكاه، كه بدترين صداها صداى خران است.

تواضع در گفتار و رفتار و نشست و برخاست و معاشرت و نگاه و سلام و … جوهره تهذیب شده انسان را آشکار می سازد.

انبیا و اولیای الهی، اخلاقشان تواضع و برخوردشان فروتنی بود.

پیوند: http://www.hawzah.net/Hawzah/Magazines/MagArt.aspx?LanguageID=1&id=29705&SearchText=%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%20%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86%D9%8A

«حسن خلق» و رفتار نیک و برخورد شایسته، جامعه و محیط و خانه و محل کار و آموزشگاه و اداره را به «بهشت» تبدیل می کند.

ماهی به آب زنده است

و یک مسلمان اجتماعی به حسن سلوک و خوش خلقی و مدارا با دیگران.

قرآن کریم، اخلاق کریمانه حضرت رسول ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ را می ستاید و با لقبِ «اِنَّک لَعلی خُلْقٍ عظیمٍ» مفتخرش می سازد و عامل محبوبیت و رمز جاذبه و موفقیت او را عطوفت و مهربانی و اخلاق نرم و زیبا معرفی می کند:

فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَليظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلينَ ،آل عمران /159
اى پيامبر، بدان كه از پرتو رحمت الهى در برابر آنها نرم خو و مهربان شدى و اگر خشن و سنگدل بودى از اطراف تو پراكنده مى‏شدند بنابراين آنها را عفو كن و براى آنها طلب آمرزش نما و در كارها با آنها مشورت كن. اما هنگامى كه تصميم گرفتى قاطع باش و بر خدا توكل كن زيرا خداوند متوكلان را دوست دارد.

لطف کن لطف، که بیگانه شود حلقه به گوش        بنده حلقه به گوش ار ننوازی برود

پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ بخش مهمی از موفقیت خویش را در تبلیغ دین و دعوت مردم، مدیون اخلاق نیک خود بود. رفتارا و دلِ سرسخت ترین دشمنان و متکبرترین جاهلان را نیز نرم و رام می کرد. آن حضرت می فرمود:

انسان با “حسن خلق” می تواند به درجه “صائم قائم” برسد، یعنی کسی که روزها روزه و شب ها مشغول عبادت و تهجد است . میزان الحکمه، ج 3، ص 139.

خداوند در قرآن به پیامبر عزیزش دستور می دهد که با مردم با عفو و فرمان به نیکی و اعراض از جاهلان برخورد کند و از اصحاب او نیز با عنوانِ «رُحَماء بینهم» یاد می کند.

مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَماءُ بَيْنَهُمْ تَراهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً سيماهُمْ في‏ وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْراةِ وَ مَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوى‏ عَلى‏ سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظيماً. فتح/29

محمّد فرستاده خداست، و كسانى كه همراه اويند در برابر كفّار نيرومند و سرسخت و در ميان خودشان مهربانند، آنها را همواره در حال ركوع و سجود مي‏بينى كه پيوسته فضل و بخشش خداوند و خشنودى او را مى‏طلبند، نشانه (عبادت و خشوع) آنها در اثر سجده در رخسارشان پيداست اين صفت آنهاست در تورات (موسى)، و صفت آنها در انجيل (عيسى) همانند زرعى است كه (خداوند) جوانه‏هاى آن را (از اطرافش) برآورده و تقويت كرده تا كلفت و ستبر شده و بر ساقه‏هاى خود ايستاده به طورى كه كشاورزها را به اعجاب وامى‏دارد، (خدا چنين كرده) تا به وسيله آنها كفّار را به خشم و غيظ آورد. خداوند به كسانى از آنان كه ايمان آورده و عمل‏هاى شايسته انجام داده‏اند آمرزش و پاداشى بزرگ را وعده داده است.

مسلمان اگر «حسن خلق» نداشته باشد، به اخلاق قرآنی آراسته نیست؛

هر چند شب و روزش به عبادت بگذرد!