چه عواملی جایگاه ولی فقیه را ممتاز کرده‌اند
برترین جایگاه ممکن جایگاه رهبری است که ولیّ‌فقیه عهده‌دار آن است. اما چه عواملی این جایگاه را ممتاز کرده‌اند، در این‌جا دو عامل مهم را مورد بحث قرار می‌دهیم
.1- مشروعیت حکومت ولیّ‌فقیه
حکومت ولیّ‌فقیه ماهیتی دینی و الهی دارد و در حقیقت حکومت او حکومت خداوند بر جامعه اسلامی است و این از بارزترین ویژگی‌های حکومت ولیّ‌فقیه است که به او جایگاهی ممتاز بخشیده است.
امام علی‌علیه السلام فرمود:
«ان الامامة زمام الدین و نظام المسلمین».
به راستی که امامت مهار دین و نظام بخش زندگی مسلمانان است.(1)
این روایت عینیت حکومت و دین را به خوبی تبیین کرده است.
2- نقش مهم و محوری ولیّ‌فقیه
عامل دوم نقش سازنده و محوری فقیه است. ولی‌فقیه قلب تپنده نظام اسلامی است که بالاترین جایگاه را در قانون اساسی به خود اختصاص داده است. در اصل پنجم قانون اساسی آمده است:
«در زمان غیبت حضرت ولی‌عصر علیه السلام در جمهوری اسلامی ایران ولایت امر و امامت امت بر عهده فقیه عادل و باتقوا، آگاه به زمان، شجاع، مدیر و مدبّر است.»
و در اصل 57 این قانون آمده است:
«قوای حاکم در جمهوری اسلامی ایران عبارتند از: قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضاییه که زیر نظر ولایت مطلقه امر و امامت امت بر طبق اصول آینده این قانون اعمال می‌گردند».
فقیه به خاطر ولایتی که دارد در جایگاهی ویژه قرار دارد و از بالاترین قدرت و موقعیت پس از امام عصرعلیه السلام برخوردار است. چه این که او نایب امام‌علیه السلام است واحکام حکومتی او می‌تواند نقش مهمّی در زندگی مسلمانان داشته باشد. نمونه بارز آن فتوای امام خمینی‌قدس سره در مبارزه با شاه و تأسیس حکومت اسلامی بود. و نمونه دیگر آن فتوای سرنوشت‌ساز آیةاللّه میرزای شیرازی درباره تحریم تنباکو بود که به شرح آن می‌پردازیم تا جایگاه بلند ولایت فقیه بیشتر آشکار گردد.
در سال 1309 هجری، یک کمپانی انگلیسی امتیاز دخانیات ایران را به مدت 50 سال از ناصرالدین شاه قاجار گرفت تا خرید و فروش تنباکو و توتون ایران به‌طور مطلق در انحصار آن کمپانی خارجی باشد و در عوض هر ساله پانزده هزار لیره انگلیس به خزانه شاه پرداخت نماید.
این کمپانی پس از کسب امتیاز، نمایندگان خود را وارد ایران نمود و به تمام شهرها حتی قصبات و دهات کشور اعزام کرد و با تأسیس ادارات دخانیات که مستقیماً به‌وسیله خود آنها اداره می‌شد از هر جهت زمینه را بر مردم تنگ گرفتند.
علمای بیدار ایران که فهمیدند اگر واقعه را قبل از وقوع علاج نکنند و هر چه زودتر جلوی این سیل بنیان کن را نگیرند، امروز دخانیات در اختیار انگلیس قرار می‌گیرد و فردا معدن طلا و نقره و روز بعد زغال و چوب و نمک و سایر اشیاء ایران به این سرنوشت مبتلا می‌شوند و دیری نخواهد شد که انگلیسی های کهنه کار و حیله‌گر، تمام اقتصاد کشور را که رگ حیاتی مسلمانان ایران می‌باشد به دست گرفته و به مرور ایام، نفوذ و اقتدار خود را در سراسر کشور گسترش خواهند داد. از این رو علمای ایران موضوع را به سرعت به اطلاع عالم بزرگ عصر خود آیةاللّه میرزا محمد حسن شیرازی که در شهر سامره عراق زندگی می‌کرد رساندند و درباره تکلیف خود از او استفتا کردند، و آن زعیم بزرگ فتوای مشهور و تاریخی خود را در جواب آنها صادر فرمود. متن سؤال و جواب به شرح ذیل است:
سؤال: ادام اللَّه ظلکم العالی، با این وضعی که برای بلاد و اسلام از بابت عمل تنباکو پیش آمده فعلاً کشیدن قلیان شرعاً چه صورت دارد و تکلیف مسلمانان چیست؟ مستدعی آن‌که تکلیف مسلمانان را مشخص فرمائید؟
بسم‌اللَّه الرحمن الرحیم
الیوم استعمال تنباکو و توتون بِاَیِ‌ّ نَحْوٍ کانَ در حکم محاربه با امام زمان عجل اللَّه تعالی فرجه است.
محمدحسن الحسینی
این فتوای صریح و حکم مختصر چنان شور و غوغایی به راه انداخت و طوفانی از احساسات پدید آورد که در اندک زمانی اوضاع به هم ریخت و مخصوصاً تهران سخت در هیجان افتاد و امتیاز انگلیس لغو گردید.(2)
پی نوشت:
1) غررالحکم، اصول کافی، ج 1؛ باب نادر جامع فی فضل الامام و صفاته، ح 1.
2) شهدای روحانیت، ج 1، ص 40 و 41.
