روز هشتم ذیقعده سال 1316 هجری قمری بود ، که محمد رضا در ((گوگد)) گلپایگان ، در یک خانواده روحانی مشهور به دنیا آمد ، هنوز سه سال از عمرش نگذشته بود ، که مادرش به درود حیات گفت .
محمد رضا در مکتب خانه‌ای در گوگد به آموزش قرآن پرداخت و در سن نه سالگی پدرش را از دست داد ، قرار شد یکی از خواهرانش در منزل پدر بماند و از محمدرضا سرپرستی نماید ، اما پس از مدتی این تصمیم به هم خورد و او تنها ماند .
مشکلات ناشی از فقدان پدر و تنهائی از هر سو هجوم آوردند و این کودک کم سن و سال را در تنگنا قرار دادند ، اما همه این مسائل او را از تحصیل علم و دانش باز نداشت و علیرغم همه مصائب و مشکلات ، با تلاش شبانه روزی و اراده‌ای استوار ، توانست راه ترقی و پیشرفت را طی نماید .

مقدمات را در گلپایگان فرا گرفت ، سپس به مدرسه علمیه خوانسار منتقل شد . شانزده سال داشت که متوجه شد ، آیت الله شیخ عبدالکریم حایری به سلطان آباد (اراک) آمده است ، فورا بساط زندگی خود را جمع کرد و به اراک رفت و در مجلس درس ایشان شرکت نمود .
در سال 1340 هجری قمری ، علماء و بزرگان مذهبی قم از آیت الله حایری دعوت کردند که حوزه درس خود را در قم و در کنار زیارتگاه حضرت معصومه (س) مستقر نماید . آیت الله حایری دعوت را پذیرفت و به قم عزیمت نمود و پس از مدتی نامه‌ای به آقای گلپایگانی نوشت و از او دعوت کرد که به شهرستان قم هجرت نماید .
آقای گلپایگانی دعوت استادش را اجابت نمود و در حوزه جدید التأسیس قم به تحصیلات خود ادامه داد . او از جمله مبرزترین شاگردان حوزه درس آیت الله حایری بود و به قدری به ایشان نزدیک بود ، که درسها و تقریرات استاد را تدوین می‌کرد .
طولی نکشید که آقای گلپایگانی به عنوان یکی از اساتید بزرگ در حوزه علمیه قم شهرت یافت و به درجه اجتهاد نائل گشت .
در زمان آیت الله بروجردی ، عده‌ای از آیت الله گلپایگانی تقلید می‌کردند ، پس از رحلت آیت الله بروجردی ، دامنه مقلدین ایشان توسعه یافت . او در کنار سایر مراجع تقلید ، با حضرت امام خمینی (ره) همکاری و همراهی نزدیک داشت و بار انقلاب اسلامی را بر دوش می‌کشید .
پس از رحلت امام خمینی (ره ) ، مرجعیت آیت الله گلپایگانی در داخل و خارج کشور گسترش یافت و میلیونها نفر در سطح جهان از ایشان تقلید می‌کردند .
آیت الله گلپایگانی در طول عمر پر بار خود ، خدمات علمی و اجتماعی و مذهبی فراوانی به جامعه اسلامی ایران و سایر کشورهای جهان ارائه کرد که برخی از آنها عبارتند از :
1 تألیف بیش از سی کتاب که ده جلد آن در زمینه فقه استدلالی می‌باشد و بارها تجدید چاپ گردیده است .
2 تدریس درس خارج فقه و اصول و تربیت صدها عالم و دانشمند برجسته .
3 رهبری و اداره حوزه‌های علمیه در داخل و خارج کشور .
4 تأسیس مدارس علمیه و توجه زیادی به بالابردن کیفیت مدارس از نظر درس ، نظم ، اخلاق و برگزاری امتحانات فصلی و سالیانه .
5 تأسیس دار القرآن کریم در قم و تأسیس یک موزه از نسخه‌های خطی و چاپی قرآن مجید .
6 تأسیس کتابخانه عمومی حاوی دهها هزار کتاب چاپی و هزاران کتاب خطی .
7 تأسیس یک بیمارستان بزرگ و بسیار مجهز در قم .
8 تأسیس مجمع اسلامی و علمی در لندن ، که به مرکز خدمات کامپیوتری مجهز می‌باشد .
9 احداث مساجد ، حسینیه‌ها و حوزه‌های علمیه گوناگون در ایران و سایر کشورهای جهان .

ویژگیهای این عالم ربانی عبارت بود از :
1 ایمان استوار به مبدأ و معاد .
2 تقوی و پرهیزگاری
3 بی‌رغبتی به دنیا .
4 خوف از مقام حق تعالی .
5 مخالفت با خواسته‌های نفسانی
6 صبر و استقامت در مقابل ناملایمات و انجام وظائف اسلامی .
7 دارا بودن روحیه عفو و گذشت .
8 تسلیم در برابر مقدرات الهی .
9 دفاع از قرآن و اهلبیت (س)

برخی از تألیفات آیت الله گلپایگانی عبارت است از :
1 افاضة الفوائد ، حاشیه بر ((درر الفوائد)) استاد خود ، آیت الله العظمی حائری یزدی ، در 2 جلد .
2 تلخیص احکام حج ، خلاصه درسهای خود به عربی .
3 حاشیه بر عروة الوثقی ، به زبان عربی .
4 هدیة العباد ، یک دوره فقه در دو جلد .
5 مجمع المسائل ، مجموعه پاسخ به مسائل شرعی در سه جلد ، فارسی .
6 رساله توضیح المسائل ، فارسی .
7 مختصر الاحکام به زبان عربی ، فارسی و انگلیسی و اردو .
8 احکام و آداب حج ، فارسی .
9 مناسک الحج ، عربی .
10 کتاب القضاء ، تقریر درس ایشان در دو جلد .
11 الولایة الی من له الولایة ، پیرامون ولایت فقیه و سایر اولیاء .
12 رساله‌ای پیرامون امر به معروف و نهی از منکر ، فارسی .
13 کتاب الحج ، تقریر درس ایشان در دو جلد .

آیت الله سید محمد رضا گلپایگانی مقارن اذان مغرب روز پنجشنبه هیجدهم آذر ماه سال 1372 وفات یافت و پس از تشییع جنازه کم سابقه‌ای در تهران و قم ، در شهر قم در کنار زیارتگاه حضرت معصومه (س) مدفون گردید .

- کیهان ، 25 دیماه 1372 ، شماره 14966 .

- روزنامه کیهان 28 / 9 / 1372 ، روزنامه سلام ، 20 / 9 / 1372 .