انسان در كارهاى خود مستقل نيست تا مشيت و اذن خدا نباشد...
وَ لَا تَقُولَنَّ لِشَاْىْءٍ إِنىِّ فَاعِلٌ ذَالِكَ غَدًا،
و درباره هيچ چيزى مگو كه من فردا حتما انجام دهنده آنم
إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ وَ اذْكُر رَّبَّكَ إِذَا نَسِيتَ وَ قُلْ عَسىَ أَن يهَْدِيَنِ رَبىِّ لِأَقْرَبَ مِنْ هَذَا رَشَدًا.كهف/23و24
مگر آنكه (بگويى اگر) خدا بخواهد، و هر گاه (ان شاء اللَّه گفتن را) فراموش كردى پروردگار خود را به ياد آر و بگو: اميد است پروردگارم مرا به (راهى) نزديكتر از اين به رشد و صواب هدايت نمايد.
در روايتى كه در مقدمه داستان از حضرت صادق صلوات اللَّه عليه نقل شده آمده است كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله در جواب مشركان كه از سه ماجرا سؤال كرده بودند فرمود: فردا به شما خبر ميدهم و انشاء اللَّه نگفت در نتيجه وحى چهل روز قطع گرديد، پس از آن جبرئيل آيات را آورد.
در مجمع البيان آن را از رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله نقل كرده و در آن هست كه وحى چند روز قطع گرديد.
خداوند پيامبر خود را منع ميكند:
مبادا تو و پيروانت به خويشتن مغرور باشيد و بگوئيد:
ما فردا حتما فلان عمل را انجام خواهيم داد!
زيرا اعمال و رفتار شما مشروط و موكول به اجازه و مشيت ما خواهد بود.چه بسا شما بدون توفيق و خواسته ما به كسى وعده دهيد، و بعدا گرفتار خلف وعده شويد، و خلف وعده براى افرادى نظير شما مناسبت ندارد! اما اگر قلب شما به هنگام عملى كه ميخواهيد در آينده آنرا انجام دهيد متوجه ما باشد و آن عمل انجام نشود خواهيد دريافت كه مشيت ما بر انجام آن قرار نگرفته است. و به همين جهت نگران نخواهيد شد
وهنگامى كه گفتن كلمه (إِلَّا أَنْ يَشاءَ اللَّهُ) را فراموش كردى و بعدا متوجه شدى كه آنرا فراموش نموده اى چه زود، و چه دير خداى خود را ياد آور شو (و بگو: انشاء اللّه)
هر وقت در اثر غفلت از مقام پروردگارت فراموش كردى كه در كلام خود استثناء مذكور را به كار برى به محضى كه يادت آمد مجددا به ياد پروردگارت باش، آن گاه ملك و قدرت خود را تسليم او بدار و از او بدان و افعال خويش را مقيد به اذن و مشيت او كن.
امام صادق عليه السّلام ميفرمايد: تا وقتى كه كلامت قطع نشده باشد. بعضى گفته اند معنايش اين است كه هر گاه مطلبى را فراموش كردى ياد خدا كن تا آنچه فراموش كرده اى به يادت آيد.
به هر حال اين دو آيه يك درس بسيار بزرگى را ميدهد و آن اينكه انسان در كارهاى خود مستقل نيست تا مشيت و اذن خدا نباشد كسى قدرت انجام كارى را ندارد، پس كارى را كه شخص ميخواهد در آينده انجام دهد بايد متعلق به اذن خدا بكند و انشاء اللَّه بگويد .
جامع التفاسير شيعه