شرافت و برتري انسان در همان انديشه ورزي اوست.

اگر كسي عقل خويش را به كار نگيرد و تعقل و تفكر نداشته باشد، بهاي واقعي انسانيت را از آن خود نخواهد كرد.

* إِنَّ شَرَّ الدَّوَابّ‏ِ عِندَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِينَ لَا يَعْقِلُون‏. انفال/22
همانا بدترين جنبندگان نزد خداوند، كران و گنگان هستند همانها كه نمى‏انديشند.

*وَ لَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِّنَ الجِْنّ‏ِ وَ الْانسِ  لهَُمْ قُلُوبٌ لَّا يَفْقَهُونَ بهَِا وَ لهَُمْ أَعْينُ‏ٌ لَّا يُبْصِرُونَ بهَِا وَ لهَُمْ ءَاذَانٌ لَّا يَسْمَعُونَ بهَِا  أُوْلَئكَ كاَلْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ  أُوْلَئكَ هُمُ الْغَافِلُون‏.اعراف/179

و بدرستيكه آفريدم براى جهنّم بسيارى از جن و انس را براى آنان دلهائى است كه بآن ادراك نميكنند و چشمهائى است كه بآن نمى‏بينند و گوشهائى است كه بآن نميشنوند چنين مردمانى مثل چهارپايان بلكه پست‏تر و بدتر از آنها ميباشند و چنين گروهى آنهايند كه غافل شدند.

انسان عاقل هنگامي كه عقل خويش را فعليت مي بخشد، در مسير كمال گام بر مي دارد و مسئوليت ها و حقوق بسياري بر دوش مي گيرد.

فعليت بخشي عقل

همان چيزي است كه در زبان و فرهنگ عربي از آن به تفكر و تعقل ياد مي شود و در ادبيات پارسي از آن به انديشه ورزي تعبير مي گردد.

فكر به معناي به كارگيري عقل در مسير شناخت خود و هستي است.

انسان با كشف هر مجهولي در ذهن و بيرون، مي تواند گام هاي بلندي به سوي تكامل و تعالي فردي و جمعي بردارد.

*الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ  أُوْلَئكَ الَّذِينَ هَدَئهُمُ اللَّهُ  وَ أُوْلَئكَ هُمْ أُوْلُواْ الْأَلْبَاب‏.زمر/18
آنان كه سخن را مى‏شنوند و بهترين آن را پيروى مي‏كنند، اينانند كسانى كه خداوند راهشان نموده، و ايشانند خردمندانند‏.


قرآن در آيه فوق، صاحبان «هدايت الهى» را منحصر در اين قوم شمرده، همان گونه كه خردمندان را منحصر به اين گروه دانسته است.

اين گروه مشمول هدايت ظاهر و باطنند، هدايت ظاهر از طريق عقل و خرد، و هدايت باطن، از طريق نور الهى، و امداد غيبى،

خداوند در اين آيات بندگان ويژه را کساني مي داند که با نيروي عقل و خرد خود در مسائل مختلف بهترين راه را انتخاب مي کنند و آنها را خداوند هدايت کرده و مشمول هدايت ظاهر و باطنند .

جامع التفاسير شيعه