شناخت و اگاهی کودک نسبت به نقش جنسیت خود
شيوه هاى آموزش و تربيت صحيح و چگونگى رفتار با فرزندان، همواره يكى از مسائل مورد توجّه والدين دلسوز و متعهّد و معلّمان و مربّيان مسئول بوده است. اين مسئله، هميشه مهم تلقّى مى شده است ، چه در دوره هايى كه تربيت ، امرى ساده بوده و چه در دوره هايى كه پيچيده و دشوار دانسته مى شده است . البته طبيعى است كه در دوره هايى كه به مانند امروز، تربيت ، (بويژه تربيت جنسى كودكان و نوجوانان) ، نياز به اعمال ظرافت ها و شيوه هاى كاربردى ويژه دارد و والدين ، از عهده آن بر نمى آيند ، احساس نياز به آموزش آن شيوه ها بيشتر است. تبيين و توضيح و آموزش شيوه هاى صحيح تربيت جنسى و چگونگى برخورد با فرزند در متون حديثى، پاسخى به آن نيازهاست.
آموزش و تربيت جنسى ، در دو مقطع : «پيش از ازدواج» و «پس از ازدواج» مطرح مى گردد .
از هر گونه تبعيض ، نسبت به فرزند دختر يا پسر بايد خوددارى شود. پيامبر صلى الله عليه و آله با اشاره به حفظ عزّت و ارزشمندى فرزند و عوارض روانى عملكردهاى نامطلوب ، نسبت به دختر فرمود :
مَن كَانَت لَهُ أُنثَى فَلَم يُؤذِهَا وَ لَم يُهنِها وَ لَم يُؤثِر وُلدَهُ عَلَيهَا أَدخَلَهُ اللّهُ الجَنَّهَ . كنز العّمال ، ج ۱۶ ، ص ۴۴۷ .
كسى كه فرزند دخترى داشته باشد و او را اذيت نكند و توهين نكند و پسر را بر او ترجيح ندهد ، خداوند ، او را وارد بهشت مى كند.
در اين حديث ، چند نكته وجود دارد:
الف . سه رفتار نامطلوب برخى از والدين نسبت به دخترانشان مورد توجّه قرار گرفته و از اين كه رفتارهايى از خود بروز دهند كه دخترشان را «آزار» دهند و يا احساس «تحقير» كنند و يا بين آنها و پسرانشان «تبعيض» روا دارند، برحذر داشته شده اند.
ب - ا ين رفتارها چون آثار نامطلوب روانى روى دختر مى گذارد ، جايز نيست و چنين والدينى را جهنّمى مى سازد. باندورا (۱۹۶۹ م ) در مورد سبب شناسى اختلالات جنسى (از جمله مبدّل پوشى جنسى) ، معتقد است كه والدين ، خودآگاه يا ناخودآگاه ، با تأكيد و ارائه الگوهاى جنسيتى مشخّص ، زمينه تمايل فرزندشان به پوشيدن لباس جنس مخالف و ارضاى جنسى از اين طريق را از كودكى ، در او پى ريزى مى كنند.
ج . اثر كنترل نفس و انجام ندادن اين نوع رفتارها از سوى والدين، ضمانت خداوند ، براى ورود والدين به بهشت محسوب مى شود.
امام صادق عليه السلام در جواب كسى كه از تزيين همسر و فرزندان ، با طلا و جواهر سؤال مى كند ، با توجّه به آموزش نقش جنسيتى دختر و پسر ، اقدام پدر ، مبنى بر تزيين همسر و دختر و خوددارى از تزيين پسر را مطلوب دانسته ، مى فرمايد :
نَعَم النِّسَاءَ وَ الجَوَارِىَ، وَ أَمَّا الغِلمَانُ فَلَا . (بحار الأنوار ، ج ۶۶ ، ص ۵۴۰ )
تزيين با طلا براى زنان و دختران ، آرى ؛ امّا براى پسران ، نه !
اين حديث را مى توان با توجّه به مسئله نقش جنسى تحليل كرد . حديث مى گويد كه بايد از تزيين كردن پسران با طلا و جواهر ، خوددارى كرد ؛ ولى فراهم كردن زمينه آرايش دختران ، با طلا و جواهر ، همانند زنان ، پسنديده است. به نظر مى رسد كه تأكيد حديث ، بر اين است كه هر كدام از دختر و پسر بايد به نقش جنسى خود، آگاه شود و آن را بپذيرد تا بعدها دچار انحراف جنسى نشود.
امروزه ، تحقيقات روان شناسى، در بررسى اختلالات جنسى ، به اين نكته رسيده كه تمامى افرادى كه به انحراف «نارضايتى جنسيتى» مبتلا هستند، بدون استثنا ، در كودكى ، به آنها به چشم جنس مخالف نگريسته شده و با ظاهرى متناسب با جنس مخالف، آراسته شده اند (مانى و پريمروس، ۱۹۶۸ م ).
شخصى از امام صادق عليه السلام پرسيد : مادر ، پسر را تا چند سالگى مى تواند بشويد . امام فرمود : «تا سه سالگى» . کافی ، ج ۳ ، ص ۱۶۰
تحقيقات دانشمندان نيز نشان مى دهد كه تفاوت هاى مربوط به نقش جنسى ، به مرور، آشكار مى شوند. شروع تمايز جنسى اساسى كودكان ، از دو سالگى است و هويّت جنسى دختر و پسر به طور كاملاً مشخص، در سه سالگى ، از هم متمايز مى شود. اين بدان معناست كه وقتى كودك ، به سنّ سه سالگى مى رسد، كاملاً خود را به عنوان پسر يا دختر مى شناسد و متوجّه جنس خاص خود است . او در اين سن ، به جستجوى چگونگى نقش جنسى خود مى پردازد و اطّلاعات موجود در اين زمينه را كسب مى كند و به تدريج ، افزايش مى دهد.
چگونگى برخورد والدين با يكديگر و نگرش آنان نسبت به نقش جنسيتى خودشان ، بر نظرات كودكان اثر مى گذارد. علاوه براين، والدين ، به شيوه هاى گوناگونى چون : انتخاب اسباب بازى، تشويق فعّاليت هاى معيّن و واكنش نشان دادن در برابر رفتارهاى مناسب يا نامناسب با جنس كودك، رفتار الگويابى جنسيتى كودك را شكل مى دهند. بنا براین با ید گفت که نقش و وظیفه والدین در این عرصه هم ار حساسیت خاصی برخوردار می باشد .