امام كاظم(علیه السلام):(هركس ايمانش بيشتر،گرفتاريش بيشتر) اگراين حديث به معناي رنج بيشتربراي مومن است.پس من نميخوام مومن باشم.

پرسشگر عزيز؛ براساس آنچه از احاديث استفاده مى شود، خداوند گاهى مؤمنان را در دنيا به بلاها و رنج ها مبتلا مى كند تا اين گرفتارى ها كفاره گناهان آنان شود و در روز قيامت ديگر چيزى كه به خاطر آن عقوبت و كيفر شوند در كار نباشد و آنان را از نعمت خود برخوردار سازد، ولى افرادى كه كافر و مشرك هستند چنانچه برخى كارهاى نيك داشته باشند، پاداش آنان را در همين جهان به آنان مى دهد; در نتيجه، در آن جهان با دست خالى حاضر خواهند شد.
جهان بينى دينى، دنيا و رنج هايش را بد نمى داند، بلكه به عكس رنج ها را عاملى براى تحّرك بشمار مى آورد; زيرا رنج ها وابستگى انسان را به دنيا كم مى كنند و او را به راه مى اندازند. اين ذات دنياست كه با تغيير احوال و فصول و مرگ حتمى، به انسان آگاهى مى دهد كه اينجا جاى ماندن و قرار نيست. بنابراين برخوردارى ها و بلاها، معيار سعادت نيستند و از همين جاست كه نقش بلاها در سير و سلوك معنوى و شكوفايى قابليت هاى درونى مؤمن آنقدر اهميت پيدا مى كند كه در حديث آمده است: «البلاء للولاء؛كسانى كه ايمان بيشترى دارند، رنجشان بيشتر است».( اصول كافى، باب بلا و امتحان.)
دوست عزيز؛ بلا براي مؤمنين واقعي، نعمت است. چرا كه آنها را نسبت به دنيايي كه فاني و زودگذر است، بي ميل مي كند. و آنها را متوجه خداوند و آخرت مي نمايد. به اين خاطر بيشتر مواظب اعمال خود هستند و براي آخرت خود كار مي كنند. و در نتيجه اهل بهشت مي شوند. همچنين چون بر اين مصائب صبر مي كنند و در هر صورت شكرگذارند اين صبر بر بلايا، موجب ارتقاء درجه ي آنان مي شود. با اين ديد، اين مصائب و بلايا؛ خير محض و نعمت بزرگ خداوند بر بندگانش مي باشد. پس نبايد اسم اين ابتلائات را بدبختي گذاشت. بدبخت كسي است كه از چشم خدا افتاده باشد. و وقتي از چشم خدا افتاد ، او را در اين دنيا متنعم مي سازد و مال و منال و دارايي هاي زيادي به او مي دهد و او نيز، مشغول آن نعمتهاي ماديِ ظاهري مي شود و از يادخدا و آخرت غافل مي گردد. چنين انساني به خاطر غفلت و غوطه ور شدن در گناهان ،اهل آتش مي شود. خداوند متعال در قرآن كريم مي فرمايد: «كَلاَّ إِنَّ الْإِنْسانَ لَيَطْغى*أَنْ رَآهُ اسْتَغْنى‏ * حقّاً كه انسان سركشى مى‏كند، همين كه خود را بى‏نياز پندارد.»
نبايد تصور كرد كه اين بلايا بندگان مؤمن خدا را اذيت مي كند و از اين سختي ها در عذابند بلكه آنها به قضاي الهي راضي هستند. و از بندگي و صبر در راه خداوند لذت روحي مي برند. خداوند لذاتي را به اين بندگانش مي چشاند كه قابل وصف نمي باشد، و قابل مقايسه با لذات دنيوي نمي باشد. از عارف بزرگ ،آيت الله بهجت (رحمه الله علیه)، نقل كرده اند كه ايشان بعد از نماز خطاب به اطرافيانشان كرده و گفته بودند:« اگر سلاطين عالم مي دانستند كه نماز اين قدر لذت دارد دنبال لذات ديگر نمي رفتند.»
پس دنيا براي مؤمنين در هر حالت ،چه در سختي باشد و چه در راحتي، جاي رنج نيست و احساس درد و رنج نمي كنند و هر چند بدنهايشان در رنج باشد؛ روح و روانشان در آسايش و نشاط است. مؤمن واقعي چون تسليم رضاي الهي است هنگام گرفتاري هم شاد است چون آن را هديه الهي مي داند و مؤمنان واقعي آرامش روحي و رواني واقعي دارند. اگر كسي وظايف خود را انجام داد. اين نوع بلا از براي ارتقاي درجه و از لطف هاي خداست.
اما اگر به جهت سستي و بي احتياطي بود مقصر خود اوست و مكافات عمل اوست. امّا اينكه اكثر مردم بلاياي الهي را بد مي دانند ، ناشي از جهل آنهاست. همانگونه كه كودكان آمپول را بد و پزشك را موجودي ترسناك فرض مي كنند. در حالي كه بزرگترها عالمند كه آمپول خير است و پزشك فردي است دوستدار انسانها. خداوند متعال فرمود: «… عَسى‏ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ عَسى‏ أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ ؛ چه بسا چيزى را خوش نداشته باشيد، حال آن كه خيرِ شما در آن است ؛ و چه بسا چيزى را دوست داشته باشيد، در حالي كه شرِّ شما در آن است ؛ و خدا مى‏داند ، و شما نمى‏دانيد.» (البقرة:216). پس جايي كه انسان مي بيند خبري از مشكلات دنيا نيست بايد به شدّت بر خود و عاقبت خويش بترسد ؛ چرا كه بعيد نيست از چشم خدا افتاده باشد ؛ همانند شاگرد تنبل كلاس كه معلّم كاري با او ندارد.
آري اين ما كودكان خردسال بزرگ پيكريم كه ناملايمات زندگي را چون آمپول شفا بخش ، شرّ و نامهرباني مي انگاريم امّا شيفتگان محبّت پروردگار به عمق حوادث نظر كرده ، پشت زلف سياه و آشفته ي بلايا صورت زيباي يار ديده ، مي گويند: « اگر با من نبودش هيچ ميلي ، چرا ظرف مرا بشكست ليلي. »
دوست خوبم؛ هر مؤمني آزمايش مي شود تا صداقت او معلوم شود ولي آزمايش لزوما همراه با گرفتاري و بلا و بدبختي نيست، بلكه با خير و شر آزمايش مي شود. گاهي با مقام و موقعيت و مال و منال آزمايش مي شود. گاهي با گرفتن مال. تصور نشود هر كه مؤمن شد بيچاره و بدبخت و گرفتار مي شود بلكه اگر مؤمن گرفتار شد، نبايد تعجب كند، زيرا مؤمن با گرفتاري آزمايش مي شود. خلاصه سخن آنكه تصور نشود مؤمن هميشه در آسايش است بلكه گاهي هم گرفتار مي شود،ودر گرفتاري هم رضايت دروني دارد وهمواره شاد است.اينطور نيست كه هميشه گرفتار باشد .
طبق منطق قرآن كريم ، دنيا فقط جاي تكليف و امتحان مي باشد ؛ و جز تكليف و امتحان در آن چيزي نيست هر انساني كه در آن وارد شود فقط و فقط براي امتحان مي باشد ؛ و هر منظور ديگري نيز در ميان باشد همگي در زير چتر تكليف و امتحان قرار مي گيرد. حضرت على (عليه السّلام) فرمودند: « إِنَّ الْبَلَاءَ لِلظَّالِمِ أَدَبٌ وَ لِلْمُؤْمِنِ امْتِحَانٌ وَ لِلْأَنْبِيَاءِ دَرَجَةٌ وَ لِلْأَوْلِيَاءِ كَرَامَة ؛ بلا و گرفتارى براى ستمگر ادب است ، و براى مؤمن امتحان ، و براى پيامبران درجه و براى اولياء كرامت مي باشد.» (بحار الأنوار ، ج‏64 ،ص235)
يعني خداوند متعال با مصائب و بلايا ستمگران را مجازات مي كند تا شايد ادب شوند و از ظلم خود باز گردند. مؤمنان را گرفتار بلايا مي كند تا به معناي خاصّ كلمه امتحانشان نمايد ؛ و امتحان نيز براي شكوفا ساختن استعدادهاي الهي است. امّا انبياء كه ظلمي ندارند و استعدادات الهي آنها نيز شكوفاست ، به سبب بلايا ، اوصاف كمال موجودشان قويتر و شديدتر مي گردد ؛ لذا بلا براي آن بزرگواران موجب ارتقاء درجه است.
رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و اله) فرمودند:« لَا يَزَالُ الْبَلَاءُ فِي الْمُؤْمِنِ وَ الْمُؤْمِنَةِ فِي جَسَدِهِ وَ مَالِهِ وَ وُلْدِهِ حَتَّى يَلْقَى اللَّهَ وَ مَا عَلَيْهِ مِنْ خَطِيئَة ؛ مصيبت و گرفتارى همواره گريبان مرد و زن مؤمن را مى‏گيرد و آنها در مال و يا بدن خود نقصان مشاهده مى‏كنند و يا فرزندان خود را از دست مى‏دهند و اينها براى اين است كه هر گاه در محضر پروردگار حاضر شدند گناهى نداشته باشند.» (بحارالأنوار ، ج‏64 ،ص236 ) و فرمودند: «إِنَّ فِي الْجَنَّةِ لَمَنْزِلَةً لَا يَبْلُغُهَا الْعَبْدُ إِلَّا بِبَلَاءٍ فِي جَسَدِه‏؛ در بهشت مقامى هست كه هيچ كس به آن جايگاه نمى‏رسد مگر اينكه در بدن خود ناراحتى و گرفتارى داشته باشد.» ( بحار الأنوار ، ج‏64، ص 237)
اين روايت، بسيار تكان دهنده است: عبد اللَّه بن ابى يعفور ـ كه هميشه بيمار بود ـ گويد: از دردهايي كه به من مي رسيد به امام صادق (عليه السّلام) شكايت كردم، حضرت به من فرمود: اى عبد اللَّه اگر مؤمن پاداشى را كه براى مصيبتها دارد بداند، آرزو مي كند كه او را با قيچي تكه تكه كنند.»
امام صادق (عليه السّلام) مي فرمود: « اهل حق هميشه در سختى بوده‏اند، بدان كه سختى مدت كوتاهى دارد و عاقبتش با آسايش طولانى است.»
امام صادق (عليه السّلام) فرمود:« در كتاب على (عليه السّلام) است كه: سخت ترين مردم از لحاظ بلا كشيدن پيغمبرانند، سپس اوصياء آنها، و سپس هر كه از مردم نمونه آنهاست به ترتيب، و مؤمن فقط به اندازه اعمال نيكش مبتلا شود، پس هر كه دينش درست و عملش نيكو باشد بلايش سخت است، و اين براى آن است كه خداى عز و جل دنيا را پاداش مؤمن و كيفر كافر قرار نداده است، و هر كه دينش نادرست و عملش ضعيف باشد، بلايش اندك است. بلا به مؤمن پرهيزگار از باران به زمين شب زودتر مي رسد.»
امام صادق (عليه السّلام) فرمود: « اجر بزرگ با بلاى بزرگ است و خدا هيچ قومى را دوست نداشته جز آنكه گرفتارشان ساخته.»
دوست خوبم؛ اين گرفتاري ها سبب ارتقاي كمالات انساني مي شود.
اكنون اين سؤال پديد مى‏آيد كه اين چگونه دوستى و رابطه‏اى است كه خداوند با اولياى خود دارد و سرّ اينگونه ابتلائات چيست؟ پاسخ آن است كه بلاها و دشوارى‏ها، فلسفه‏هاى متعددى دارند. حداقل آن در مورد بندگان صالح خدا امور زير است:
1- وسيله‏اى براى آمرزش گناه
2- زمينه تقرب بيشتر و اعتلاى رتبه
3- وسيله‏اى براى تربيت و استكمال نفس
به عبارت ديگر در بسيارى از موارد رفاه و آسايش، آدمى را به تعلقات مادى سرگرم و از ياد خدا بازمى‏دارد؛ ولى دشوارى‏ها و سختى‏ها از سويى آدمى را به ياد خدا انداخته و به التجا و تضرع در درگاه الهى و انس با پروردگار مى‏كشاند. از سوى ديگر دست و پنجه نرم كردن با دشوارى‏ها و سختى‏ها، انسان را آبديده و اراده او را قوى و نيرومند مى‏سازد. زمين ساده و دست نخورده، قابليت توليد و حاصل خيرى بالايى ندارد؛ اما همين كه شخم زده شد، بذر نيكو در آن رشد و بالندگى مى‏يابد و حاصلى انبوه پديد مى‏آورد. خداوند نيز قلب مؤمن را با بلاها شخم مى‏زند تا بذر ايمان و اراده و محبت و ياد خدا و عمل صالح در آن رشد و بالندگى يابد و در سايه آن شخصيت‏هايى چون اميرالمؤمنين(عليه السلام) و حسين‏بن على(عليه السلام) پديد مى‏آيد كه نه تنها بزرگترين افتخارات بشريت‏اند؛ بلكه در ملكوت آسمان‏ها نيز مورد تكريم و ستايش‏اند.
اگر واقعه ي كربلا رخ نمي داد ، كرامات و عظمتهاي شهدا و اسراي كربلا هيچگاه براي اهل دنيا ظاهر نمي گشت و چنين الگوي بي نظري براي اهل دنيا باقي نمي ماند.
*راننده اي كه در جادّه ي خاكي و پر از دست انداز رانندگي مي كند ، به اين راحتي ها گرفتار چرت نمي شود ، امّا آنگاه كه در اتوبان صاف و روان افتاد بايد از او ترسيد ؛ چون هر لحظه احتمال خواب رفتنش وجود دارد.
زندگي كردن، در شرايط دشوار و ناهموار، آدمي را نيرومند و چابك مي سازد و جوهر هستي او را آبديده و توانا مي گرداند. به فرموده امير مؤمنان(عليه السلام): «درختان بياباني كه از مراقبت و رسيدگي مرتب باغبان بي بهره اند، چوب محكم تر و با دوام تري دارند و بر عكس درختان باغ كه دائما تحت مراقبت و رسيدگي قرار دارند سست تر و كم دوامتر هستند» (نهج البلاغه، نامه 45)
در ادامه بحثي پيرامون فلسفه وجود سختي ها و دشواري هاي زندگي به عرضتان مي رسانيم :
نخستين سرّ وجود سختي ها و آزمايش الهى ربوبى تميز دادن بين انسانهاى پاك سيرت از انسانهاى زشت سيرت است.«ما كان الله ليذر المؤمنين على ما أنتم عليه حتى يميز الخبيث من الطيّب؛ خدا بر آن نيست كه شما مؤمنان را بدين حال كه اكنون داريد رها كند (بلكه مى‏آزمايد) تا ناپاك را از پاك جدا سازد» و در رتبه‏ى بالاتر سرّ آزمايش الهى نزديك ساختن انسانهاى پاك سيرت و مؤمن حقيقى به خداى تعالى و دور ساختن انسانهاى زشت كردار زشت سيرت از خداى تعالى است و اين خود يك نوع سنّت الهى است، به تعبيرى امتحان مؤمنين حقيقى غربال اخلاق‏ها و كردارهاى آنان است تا رذائل از جان آنان ريخته شده و فضائل فطرى او شكوفا گردد و اين آزمايش مؤمنين را پله پله به درجات برتر مى‏كشاند و آنها را مقرّب الهى مى‏سازد و امتحان فاسقان و كافران حقيقى ظاهر ساختن خباثتهاى درونى از فراخناى جان آنان و ريزش تدريجى فضايل قشرى و ظاهر نماى آنان است.
سختى و بلا بر چند قسم است و هر يك بر صنف خاصى وارد مى‏شود:
1) بلاهايى براى رسوا ساختن مشركان و كافران خبيث است.
2) بلاى وارد بر مؤمن كه زاييده‏ى گناه وى است و موجب ريزش گناه او مى‏گردد «و ما اصابكم من مصيبة فبما كسبت ايديكم؛ و هر مصيبتى به شما برسد به سبب دستاورد خود شماست».
اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى‏فرمايد: سپاس و ستايش خدايى را كه رنج و گرفتارى پيروان ما را مايه‏ى زدوده شدن گناهان آنان در دنيا قرار داد تا بااين رنجها و بلاها طاعتشان سالم ماند و سزاوار پاداش آن شوند.
3) بلاى وارد بر مؤمن براى تصحيح ايمان است. امام صادق(عليه السلام) مى‏فرمايد: «بلا و گرفتارى براى مؤمن زيور است و براى آن كه خرد ورزد كرامت است. زيرا گرفتار بلا شدن و شكيبايى و پايدارى كردن در برابر آن ايمان را تصحيح مى‏گرداند.»
4) بلاى وارد بر مؤمن موجب بيدارى او است: امام صادق(عليه السلام) مى‏فرمايد: هيچ مؤمنى نيست مگر آن كه هر چهل روز يك بار به وسيله‏ى بلا و گرفتارى متنبه مى‏شود. اين بلايا به مال او مى‏رسد يا به فرزندش يا به خودش كه پاداش آن را مى‏بيند و يا اندوهى به او مى‏رسد كه نمى‏داند از كجا رسيده است.
5) بلاى وارد بر مؤمن باعث ارتقاى ايمان است، چرا كه ايمان خود داراى درجات گوناگونى است و مؤمنين نيز داراى درجاتند و خداوند سبحان در اين باره مى‏فرمايد: «هم درجات عندالله؛ مؤمنان نزد خداوند داراى درجات هستند»
6) بلاى وارد بر انبياء و مقربان درگاه الهى است كه براى ارتقاى كمال انسانى انبياء است و لذا جناب ابراهيم نبى(عليه السلام) با پيروزى در امتحان به مقام امامت رسيده است. «و اذ ابتلى ابراهيم ربّه بكلمات فأتمهنّ، قال انّى جاعلك للناس اماما ؛ بياد آر هنگامى كه خداوند ابراهيم را به امورى چند امتحان فرمود و او همه را به جاى آورد خدا به او گفت: من ترا به پيشوايى خلق برگزينم». با اين مقدمه روشن مى‏شود كه هيچ گروهى و هيچ فردى نيست كه مورد آزمايش و امتحان قرار نگيرد و بلكه همه انسان‏ها لحظه به لحظه و دم به دم مورد آزمايش قرار مى‏گيرند.
خلاصه كلام، ابتلاء و آزمايش اهل ايمان خير و نيكو است و اينگونه نيست كه كسي از آن بگريزد و لذت ايمان و نتايج نيكوي آن را به خاطر سختي هاي آن رها كند: «وليبلي المؤمنين منه بلاء حسنا؛ و بدينوسيله مؤمنان را به آزمايش نيكو، بيازمايد» (انفال، آيه 17.). ضمنا اينگونه نيست كه غير مومنين گرفتاري نداشته باشند، بلكه سختي هاي آنان بسيار فراتر و دردناكتر از سختي هايي است كه مومن در راه ايمان و عشق به خداوند تحمل مي كند.
در يك مثال روشن اين قضيه مانند آن است كه دو نفر در اثر حادثه اي پاي خود را از دست بدهند، منتهي يكي پاي خود را در دفاع از دين و جهاد در راه خدا از دست داده و ديگري در يك حادثه رانندگي مثلا. خوب در اين صورت هر دو آسيب ديده اند اما اولي آرامش و رضايت دارد و درد و رنج را به راحتي تحمل مي كند، ولي دومي اين آرامش را ندارد و دائم حسرت مي خورد كه چرا؟… آري حركت در راه ايمان دشوار است و تحمل فراواني مي خواهد، اما در ضمن لذت بخش هم هست و باعث رضايت و آرامش انسان مومن مي شود.
دوست خوبم؛ مؤمن هر چه خالص تر باشد قيمتي تر است. رنج ها و گرفتاري ها مؤمن را قيمتي مي كند البته اگر بتواند خوب از آن بهره برداري كند.