چرا رهبر انقلاب دربرابر هجوم زبان های بیگانه و حفظ زبان فارسی دغدغه دارند؟

استعمار زبانی یا زبان استعمار/"جواهر لعل نهرو” در کتاب خود می‌نویسد: “آموزش انگلیسی در هند هدفش پرورش کارمندان اداری و در عین حال، آشنا ساختن هندیان با جریان‌های فکری غرب بود. در نتیجه یک طبقه‌ی جدید در هند به وجود آمد. طبقه‌ای که آموزش زبان انگلیسی یافته بود. این طبقه هرچند تعدادش محدود بود و با توده‌های مردم هم تماس و ارتباط نداشت اما بالاخره رهبری نهضت‌های ملی تازه را عهده‌دار گردید.”

ناگهان از گوشه یی یک نفر تشخیص داده که باید ما به کودکان دبستانی، از کلاس اول - یا حتّی پیش دبستانی - زبان انگلیسی یاد بدهیم؛ چرا؟ وقتی بزرگ شدند، هر کس نیاز دارد، می رود زبان انگلیسی را یاد می گیرد. چقدر دولت انگلیس و دولت امریکا باید پول خرج کنند تا بتوانند این طور آسان زبان خودشان را در میان یک ملت بیگانه ترویج کنند؟. .. بنده با فراگرفتن زبان خارجی صددرصد موافقم؛ نه یک زبان، بلکه ده زبان. .. منتها این کار جزو فرهنگ جامعه نشود.
[1]
“ایزاک چاتینر"، نویسنده ی روزنامه های نیویورک تایمز و نیویورکر در یادداشتی با عنوان “دنیای زبان، زبان دنیا"، از قول پژوهشگری آمریکایی می نویسد که مردم کشور آمریکا، آنچنان از اشغال کشورشان توسط انگلیسی ها به ستوه آمده بودند که به هر طریق ممکن، درصدد ایجاد “لهجه ای” کاملا متفاوت از انگلیسی ها برای خود بودند. بدین ترتیب، شکل گیری لهجه ی آمریکایی زبان انگلیسی، اتفاقی کاملا عامدانه و در واکنش به دخالت دولت انگلیس بود. تفاوت لهجه ی آمریکایی ها اگرچه مبتنی بر همان زبان انگلیسی بود، اما خود عاملی بود برای نشان دادن تمایزات فرهنگی و هویتی بین مردم خود و انگلیسی ها. چاتینر در ادامه ی مطلب خود چنین می نویسد: “یکی از پرسش هایی که مک کرام در کتابش مطرح کرده این است که اگر به جای انگلیسی ها، مردم کشور استعمارگر دیگری- مثلا فرانسوی ها یا اسپانیایی ها- به آمریکا می آمدند، باز هم تمایل به ایجاد زبانی متفاوت از زبان انگلیسیِ بریتانیا وجود داشت؟ مک کرام سعی کرده که از دو بعد به این پرسش، جواب بدهد. او می نویسد زبان فقط وسیله ای ضروری برای برقراری ارتباط نیست؛ بلکه خواسته های مردم هر عصر را نیز مطرح می کند و تمایل آنها به ایده های جدید و کلمات جدید را نشان می دهد. بعضی ها می گویند زبان ذاتا پدیده ای خنثی است؛ اما اگر بگوییم که زبان انگلیسی وضعیتی کاملا متفاوت داشته، اصلا اغراق نکرده ایم.”
«زبان» را می توان یکی از پایه های اصلی هر فرهنگ و تمدنی تلقی کرد. بنابراین انتقال زبان از کشوری به کشور دیگر، به مثابه “انتقال فرهنگ” به آن کشور است. «الان آموزش زبان انگلیسی - بالخصوص زبان انگلیسی… خیلی رواج پیدا کرده، آموزشگاه های فراوانی به وجود می آورند… همه ی کتاب های آموزش که خیلی هم با شیوه های جدید و خوبی این کتاب های آموزش زبان انگلیسی تدوین شده، منتقل کننده ی سبک زندگی غربی است، سبک زندگی انگلیسی است. خب این بچه ی ما، این نوجوان ما و جوان ما [که] این را می خواند، فقط زبان یاد نمی گیرد؛ حتی ممکن است آن زبان یادش برود، اما آنچه بیشتر در او اثر می گذارد آن تأثیر و انطباعی [است] که بر اثر خواندن این کتاب از سبک زندگی غربی در وجود او به وجود می آید.»[2]
از همین روی، حداقل از دو دهه پیش، پژوهش های بسیاری در این باب مخصوصا آثار سوء یادگیری بدون برنامه ی زبان انگلیسی نوشته شده است. ظهور اصطلاحاتی چون “امپریالیسم زبان انگلیسی” نیز تحت تأثیر همین فضا بوده است. “رابرت فیلیپسون"، زبان شناس انگلیسی در کتاب خود با عنوان “امپریالیسم زبانی"، در کنار اشکال دیگر استعمار کشورها چون امپریالیسم اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و…، از امپریالیسم زبان انگلیسی نیز به عنوان شکل نوینی از استعمار در دوران حاضر یاد می کند. از نظر او، ترویج زبان انگلیسی توسط دو کشور آمریکا و انگلیس در سایر کشورها، به منزله ی “نفوذ و استیلا” یافتن در آنها به شکلی نرم و آرام است. از نظر فیلیپسون، ترویج زبان انگلیسی از طرفی موجب افزایش منافع غرب در کشورها شده و از طرفی دیگر، فرهنگ ها و زبان های ملی و محلی را در بلندمدت به سمت تضعیف یا نابودی پیش می برد. «هر جا انگلیس ها وارد شدند، زبان مردم بومی را تبدیل کردند به انگلیسی؛ اگر زبان رقیبی وجود داشت، آن را از بین بردند. در شبه قاره ی هند، زبان فارسی چند قرن زبان رسمی بود؛ تمام نوشتجات، مکاتبات دستگاه های حکومتی، دولتی، مردم، دانشوران، مدارس عمده، شخصیت های برجسته، با زبان فارسی انجام می گرفت. انگلیس ها آمدند زبان فارسی را با زور در هند ممنوع کردند، زبان انگلیسی را رائج کردند»[3]
«جواهر لعل نهرو» در کتاب خود با عنوان “نگاهی به تاریخ جهان"، به همین موضوع اشاره می کند که چگونه تبلیغ و آموزش زبان انگلیسی توسط عمال این کشور در هند، موجب به وجود آمدن طبقه ای جدید در این کشور شد که با مردم خود هیچ ارتباطی نداشت. او چنین می نویسد: “آموزش انگلیسی در هند هدفش پرورش کارمندان اداری و در عین حال، آشنا ساختن هندیان با جریان های فکری غرب بود. در نتیجه یک طبقه ی جدید در هند به وجود آمد. طبقه ای که آموزش زبان انگلیسی یافته بود. این طبقه هرچند تعدادش محدود بود و با توده های مردم هم تماس و ارتباط نداشت اما بالاخره رهبری نهضت های ملی تازه را عهده دار گردید.”
شاید به همین دلیل بود که دولت چین، در سال ۲۰۱۰، کاربرد زبان انگلیسی را در رسانه های دیداری و مجازی چین ممنوع اعلام کرد. دولت چین، سیاست جدید خود در این باره را اینگونه توضیح داد که استفاده از زبان انگلیسی و مخلوط شدن انگلیسی با زبان چینی به سرعت در حال تخریب اصالت زبان چینی است و به شدت به ارزش های فرهنگی و سنتی ملت چین حمله کرده است. حتی «بعضی از کشورهای اروپائی هم نگذاشتند زبان انگلیسی تبدیل شود به زبان علمی آنها - مثل فرانسه، مثل آلمان - اینها زبان خودشان را به عنوان زبان علمی در دانشگاه هایشان حفظ کردند.»[4] نظیر چنین موانعی را بر سر زبان فارسی نیز ایجاد کرده اند. «ما برای ترویج زبان فارسی چقدر در دنیا مشکل داریم؟ خانه ی فرهنگ ما را می بندند، عنصر فرهنگی ما را ترور می کنند، ده جور مانع در مقابل رایزنی های فرهنگی ما درست می کنند؛ چرا؟ چون در آن جا زبان فارسی یاد می دهیم. ولی ما بیاییم به دست خود، مفت و مجانی، به نفع صاحبان این زبان - که مایه ی انتقال فرهنگ آنهاست - این کار را انجام دهیم!»[5]
از همین روی رهبر انقلاب در دیدار معلمان و فرهنگیان، بر اصل طراحی و برنامه ریزی برای یادگیری زبان انگلیسی تأکید کرده اند. «[البتّه] نمی گویم که فردا برویم زبان انگلیسی را در مدارس تعطیل کنیم؛ نه، حرف من این نیست؛ حرف این است که بدانیم چه کار داریم می کنیم؛ بدانیم طرف می خواهد چگونه نسلی در این کشور پرورش بیابد، و با چه خصوصیّاتی.» [6]
۳۷سال پیش، یعنی همان ماه های نخستین انقلاب، امام خمینی رحمة الله علیه، نسبت به این موضوع چنین فرمودند: «از مسائلی که مبتلا ما به آن هستیم آدم عبارت از آن است که چهار تا کلمه مثلًا فرنگی یاد بگیرد، و دو سه دفعه هم که تو صحبت هایش می شود، در هر چند کلمه ای یک کلمه ی فرنگی جایش بگذارد. شما نطق ها را ببینید. هر کس بیشتر الفاظ فرنگی در کلماتش باشد این بسیار دانشمند است! دانشمندی را به این می دانند که چند تا کلمه ی فرنگی در کلماتش باشد. این برای این است که نطق ها هم استعماری است. خودش آدم استعماری شده است.[7]
منبع : دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی سید علی خامنه ای ,
کلمات کلیدی ماشینی : استعمار؛ نابودی فرهنگ ملتها توسط استعمارگران؛ نشریه خط حزب الله؛

مشاهده شده درکوثرنت

پی نوشت ها
[1] ۱۳۸۴/۰۲/۱۲
[2] ۱۳۹۲/۰۹/۱۹
[3] ۱۳۹۱/۰۷/۲۳
[4] ۱۳۹۲/۰۵/۱۵
[5] ۱۳۸۴/۰۲/۱۲
[6] ۱۳۹۵/۰۲/۱۳
[7] ۱۳۵۸/۰۹/۲۱