تغییر قبله مسلمانان از بیت المقدس به مكه

پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله وسلم‏ در مدت سیزده سال پس از بعثت در مكه و چند ماه بعد از هجرت در مدینه، به امر خداوند متعال به سوى بیت ‏المقدس عبادت مى‏كردند ونماز می خواندند (بیت ‏المقدس زادگاه حضرت عیسى و قبله یهود و نصارا بود) در حالى كه مردم واهالی شهر مكه در آن زمان برای كعبه اهمیت زیادى قائل می شدند و آنجا را بتخا‏نه خود قرار داده بودند.

هنگامیكه پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله وسلم به مدینه آمدند و به طرف بیت ‏المقدس نماز خواندند، یهودیان ساكن در مدینه  شروع  به بهانه جویى و اعتراض و تبلیغ بر علیه مسلمین كردند مبنى بر اینكه اینان از خود استقلال ندارند و اینكه  به طرف قبله ما نماز مى‏خوانند،واین مطلب دلیل  بر حقانیت ماست .

 تمامی این مسائل، دستاویزى براى كوبیدن پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله وسلم شده بود.

پیامبر (ص) از این موضوع بسیار رنج می برد و شبها به انتظار وحى (در این مورد) به آسمان چشم می دوخت و ساعت ‏شمارى مى‏كرد. سرانجام یك روز در حالى كه دو ركعت از نماز ظهر را خوانده بود، جبرئیل(ع) مامور شد كه به وی وحی الهی را نازل كند. وی بازوى پیامبر(ص) را گرفت و روى او را به سوى كعبه گرداند. واین ایه شریفه را از سوی پروردگار به وی ابلاغ نمود.

” ما توجه تو را بر آسمان به انتظار وحی و تغییر قبله بنگریم و البته روی تو را به قبله ایكه بدان خشنود شوی بگردانیم پس روی كن به طرف مسجدالحرام  و شما مسلمین نیز هر كجا باشید در نماز روی بدان جانب كنید و گروه اهل كتاب بخوبی می دانند كه این تغییر قبله بحق و راستی از جانب خدا  و خداوند از كردار (ناپسند ) آنها غافل نیست . “

سوره مباركه بقره ، آیه 144

بعد از تغییر قبله ، یهودیان ناراحت شدند و تبلیغات منفى خود را  به شكل دیگرى شروع كردند و اظهار داشتند كه چه عاملى باعث ‏شد كه مسلمانان از قبله پیشین انبیا اعراض نمایند، پس یا كار سابقشان باطل بوده و یا كار فعلى آنان اشتباه است. خداوند متعال در آیه یاد شده جواب آنها را چنین مى‏دهد كه همه جا مربوط به خداست و به هر كجا او دستور دهد، باید بدان سو نماز خواند و نقطه خاصى بدون دستور الهى داراى شرافت ذاتى نیست.

” مردم سفیه بیخرد خواهند گفت چه موجب آن شد كه مسلمین از قبله ای كه بر آن بودند ( بیت المقدس ) روی به كعبه آوردند بگو ای پیغمبر مشرق و مغرب خدایراست و هر كه را خواهد او به راه راست هدایت كند .”

سوره مباركه بقره ، آیه 142

    قبله مدینه طیّبه، از معجزات رسول الله ( ص ) است كه بدون اِعمال آلات نجومی و قواعد هندسی و یا دردست داشتن زیج و دیگر منابع طول و عرض جغرافیایی، آن را در غایت دقت و استوا تعیین كرده و به سوی كعبه ایستاد و فرمود:“محرابی علی المیزان”

  مدینه و مكه تقریباً در سطح یك دایره نصف النهار قرار گرفته اند و اندكی طول مدینه از مكه بیشتر و عرض مدینه نیز قریب چهار درجه بیشتر از مكه است، و قبله مدینه اندكی از جنوب به سوی مغرب منحرف است; و جالب این است كه ناودان كعبه نیز در جانب غربی آن قرار دارد .

 رسول الله ( ص ) هنگامیكه در مكه به سوی بیت المقدس نماز می خواند خانه كعبه را بین خود و بیت المقدس قرار می داد ولی این عمل در مدینه میسر نبود زیرا اگر كسی در مدینه مواجه مكه باشد، ناچار باید بیت المقدس را پشت سر قرار دهد و بالعكس، اما در مكه می تواند در طرف جنوب خانه كعبه، هم به سوی كعبه باشد و هم به سوی بیت المقدس.

چنانچه  ناصر خسرو علوی در سیاحت نامه گوید: «مدینه شهری است بر كناره صحرایی نهاده و آنجا قبله، سوی جنوب افتاده است “

     فرهاد میرزا در كتاب ارزشمندش عرض مكه مكرمه را 21 درجه و 33 دقیقه شمالی و طول آن را از گرینویچ (رصدخانه لندن) 40 درجه و 10 دقیقه شرقی، و عرض مدینه منوره را 25 درجه شمالی و طول آن را 39 درجه و 55 دقیقه آورده است كه تفاوت میان دو نصف النهار مكه و مدینه 15 دقیقه است. و در اطلس لاروس مكه و مدینه را تقریباً در یك خط نصف النهار ترسیم كرده است.

فلسفه تغییر قبله

 فلسفه تغییر قبله با استفاده از مدارك اسلامى به نظر مى‏رسد،عبارت از موارد زیر باشند:  پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله وسلم- وقتى كه در مكه بودند چون می خواستند صفوف مسلمین از مشركان‏ كه به كعبه اهتمام مى‏ورزیدند جدا گردد، لذا به بیت‏المقدس متوجه شدند و همین كه به مدینه آمدند، در مرحله اول به طرف بیت‏المقدس نماز ‏خواندند  ولی خواستار تغییر قبله شدند كه این امر بواسطه این بود كه یهودیان مسئله قبله را بعنوان دستاویزی قرار داده بودند و از این امر سوء استفاده می كردند  و این در حالی بود كه یهود و نصارا در كتابهاى دینى خود خوانده بودند كه پیامبرى خواهد آمد كه به دو قبله نماز مى‏خواند، همچنان كه قرآن نیز به این مساله اشاره دارد.

براى آزمایش افراد مسلمانى كه هنوز رسوبات دوران شرك در آنها بود و هنوز به مقام تسلیم نرسیده بودند اطاعت از این دستور بسیار كار دشوارى بود و در قرآن كریم  نیز به این مساله اشاره شده است:

” … و ای پیغمبر ما قبله ای كه بر آن بودی نگردانیدیم مگر برای اینكه بیازمائیم و جدا سازیم گروهی را كه از پیغمبر خدا پیروی كنند از آنانكه به مخالفت او برخیزند و این تغییر قبله بسی گران بود جز در نظر هدایت یافتگان به خدا و خداوند اجر پایداری شما را در راه ایمان تباه نگرداند كه خدا به خلق مشفق و مهربانست .”

سوره مباركه بقره ، آیه 143

     قبله مدینه آن چنان كه پیغمبر اكــــرم( ص) به سوی آن نماز خوانده است، تا امروز به حال خود باقی است، و دانشمندان ریاضی به نام با قواعد ریاضی قبله مدینه را چنان یافتند كه رسول الله بدون آن ها یافت و این ممكن نیست مگر به وحی و الهام ملكوتی زیرا  از مدینه تا مكه به مسافت قریب صد فرسنگ است،  وهیچ كس نقل نكرده است كه رسول الله به قواعد ریاضی و آلات نجومی توسل جسته باشد. حق آن است كه سعدی در اول بوستان گفت:

 منابع :

1. قرآن كریم / سوره مباركه بقره

2.تفسیر نمونه

3. تعیین سمت قبله مدینه توسط پیامبر اسلام ـ صلی اللّه علیه و آله و سلم ـ  / تألیف حسن حسن زاده آملی    

4 . كتاب زندگی حضرت محمد (ص) / به قلم رسول محلاتی