البته دایره‌ی تعلیم و تعلم بسیار گسترده است و به اشکال بسیار متنوعی می‌تواند صورت پذیرد. یکی از اشکال آن «تبلیغ» است. تأثیری که دستگاه‌های تبلیغاتی بر افراد دارند از دیگر دستگاه‌های تعلیم و تربیت کم‌تر که نیست، بلکه گاهی بیش‌تر هم هست. گاهی بدون این که خودمان توجه داشته باشیم که از کجا تأثیر پذیرفته‌ایم، احساس می‌کنیم که رفتارمان تغییر کرده، دیروز طوری بوده‌ایم و امروز طور دیگری شده‌ایم. بسیاری از اوقات تصور می‌کنیم خودمان خواسته‌ایم تغییر کنیم و عاملی بر ما تأثیر نگذاشته، اما واقعیت آن است که تحت تأثیر واقع شده‌ایم و رفتارمان را از جایی اقتباس کرده‌ایم.

دامنه‌ی تأثیرگذاری رفتاری بر دیگران نیز بسیار متغیر است. در سطح کلان، می‌توان به تأثیرگذاری گروه‌های اجتماعی اشاره کرد. نمونه‌ی بارز آن گروه‌هایی است که چه پیش از انقلاب و چه پس از آن در کشور خود ما تشکیل شد و افراد زیادی جذب این گروه‌ها شدند. در سطح پایین، می‌توان به تأثیر یک دانش‌آموز بر یک کلاس مثال زد. دانش‌آموزی که در کلاس موقعیت بهتری از لحاظ بیان یا جاذبه‌ی گفتاری یا مانند آن دارد، می‌تواند بیش از نود درصد دانش‌آموزان را از نظر طرز فکر و رفتار، از لحاظ نوع لباس، نشستن در کلاس و مانند آن تحت تأثیر قرار دهد. اصل این مسأله تحقیق شده و با تجربه به اثبات رسیده است. برای مثال، دانش‌آموزی که لباس خاصی می‌پوشد، در مدت کوتاهی دیگران هم به آن لباس علاقه‌مند می‌شوند و از او تقلید می‌کنند. در سایر زمینه‌های رفتاری و یا گفتاری نیز مسأله به همین صورت است. مثلا گاهی کسی مسأله‌ای را مطرح می‌کند و برای آن استدلال منطقی ارائه می‌کند و شنونده تحت تأثیر آن استدلال حرف او را می‌پذیرد. اما گاهی استدلال محکم نیست، ولی نحوه‌ی بیان و برخورد گوینده طوری است که مخاطب را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ مثلا، گوینده شخصی درست کار و موجه است. در این جا 50 درصد تأثیر حرفش به دلیل شخصیت مقبول او و موقعیتی است که نزد مخاطب دارد. عکس این مطلب هم صادق است.
به دلیل همین تأثیراتی که از رفتار و گفتار ناشی می‌شود، اسلام بر مسایلی از قبیل دعوت، ارشاد، تبلیغ، امر به معروف و نهی از منکر تأکید کرده است.

صفحات: 1· 2