ماه صفر سال 1292 قمری بود ، در شهر بروجرد کودکی دیده به جهان گشود ، که او را ((حسین)) نام نهادند . از همان ایام کودکی مورد مهر و علاقه سرشار پدرش بود و در سایه توجه خاص پدر رشد نمود .
در سن هفت سالگی به مکتب خانه رفت و به تحصیل علوم مقدماتی پرداخت . معلم مکتب خانه ، آن کودک پاک سرشت را که دارای اصالت خانوادگی و نجابت ذاتی بود ، به خوبی می‌شناخت و بدین خاطر در تعلیم او ، بیش از حد معمول تلاش می‌کرد . نخستین سرمشقی که معلم به وی داد ، ((هزار و دویست و نود و نه)) بود .
شاگرد تازه وارد و تیزهوش از معلم پرسید :

این سرمشق چیست ؟
معلم گفت : ((این امسال است . )) ، (زیرا حسین در سال هزار و دویست و نود و نه ، تحصیل در مکتب خانه را آغاز کرده بود . )
کتاب ((جامع المقدمات)) و نصف کتاب ((سیوطی)) را که شامل صرف و نحو است و قسمتی از منطق را ، در همان مکتب خانه و نزد همان معلم دلسوز به خوبی آموخت و در میان شاگردان ، امتیاز ویژه‌ای کسب کرد ، به طوری که ذکاوت ، تیزهوشی و متانت وی ، زبانزد همگان گردید .
چون پدرش پیشرفت سریع او را در تحصیل دریافت ، در مدرسه ((نوربخش)) بروجرد ، یک اطاق برایش اختصاص داد و همان معلم دانشمند را به مدرسه نوربخش آورد و مخارج او را به عهده گرفت ، تا بقیه علوم مقدماتی را به وی بیاموزد .
از سوی دیگر ، حسین شبها تا سپیده دم بیدار بود و مطالعه می‌کرد و حتی در مواقع بیکاری به حفظ قرآن کریم می‌پرداخت . او علوم مقدماتی یعنی صرف ، نحو ، منطق ، معانی ، بیان ، بدیع و سطح فقه و اصول را نزد استادان و پدر دانشمندش در بروجرد آموخت .
هیجده سال از عمرش گذشته بود ، که برای ادامه تحصیل به اصفهان عزیمت کرد و در ((مدرسه صدر)) اصفهان به ادامه تحصیل پرداخت . او از خرمن دانش استادان بزرگ خوشه‌ها چید و بر معلومات خویش افزود . هر جا دانشمندی را می‌دید ، از مصاحبت و استفاده از علم و فضل او غفلت نمی‌کرد ، درس استادان را خوب گوش می‌کرد و خوب مطالعه می‌کرد ، سپس خلاصه آن را یادداشت نموده و به خاطر می‌سپرد .
در مباحثات علمی انصاف و صداقت را رعایت می‌کرد و با استعداد درخشانش ، خیلی زود در میان طلاب جوان و محصلین با استعداد مدارس اصفهان مشهور گردید و مورد توجه خاص استادن قرار گرفت .
در آن زمان حوزه علمیه اصفهان رونق فراوانی داشت و عده زیادی از طلاب ، فضلاء علماء و مدرسین مشهور در اصفهان فعالیت داشتند ، با این حال آقای بروجردی ، در سایه تلاش و کوشش شبانه روزی و مطالعات فراوان ، آن چنان درخشید ، و در همان سن جوانی ، به اندازه‌ای دوست داشتنی بود ، که وقتی وارد حجره‌ای می‌شد ، سایر طلاب بی‌اختیار صلوات می‌فرستادند و او را بالای مجلس می‌نشاندند .
او علاوه بر آموختن علوم فقه ، اصول ، فلسفه و ریاضی ، خود نیز حوزه درس تشکیل داد و به تدریس فقه و اصول و دیگر علوم پرداخت و از آنجائی که بیانی رسا و شیوا داشت ، جمعیت زیادی در حوزه درس او اجتماع می‌نمودند .
آقای بروجردی در سال 1319 به نجف اشرف رفت و در جلسه درس آیت الله خراسانی شرکت نمود . حدود هزار و دویست نفر از علماء و فضلاء در درس ایشان شرکت می‌کردند و آقای بروجردی از همه آنها جوان‌تر بود ، با این حال در همان جلسه اول ، هنگامی که استاد شروع به تدریس نمود ، اشکالی بر گفته استاد به نظرش رسید ، ولی چون خود را جوان و کم سن و سال می‌دید و رعب مجلس درس او را گرفت ، از اظهار مطلب و بیان اشکال خودداری کرد .
یکی دو روز بعد که استادش به دیدن یکی از علماء تازه وارد می‌رفت ، او نیز در میان همراهان در مجلس حضور یافت و همانجا اشکال خود را بیان کرد ، استاد جواب داد و او بر جواب استاد نیز ایراد گرفت ، استاد مجددا توضیح داد ، ولی او توضیح استاد را کافی ندانست .
روز بعد اشکال دیگری را بر گفته استاد به طور رسمی وارد ساخت ، استاد که از روز قبل او را دیده بود ، سکوت کرد و به وی فرصت داد ، که اشکال خود را به طور کامل بیان کند ، سپس استاد در حالی که با اشاره دست ، طلبه جوان را به علماء و دانشمندان حاضر در جلسه نشان می‌داد ، گفت :
چون اشکال این آقا مفید است ، برای اینکه همه استفاده کنید ، من اشکال ایشان را تکرار می‌کنم و سپس به آن جواب می‌دهم .
استاد بعد از تکرار سؤال ، رو به آقای بروجردی کرد و گفت : آقا ! اشکال شما همین بود ، آیا درست فهمیده‌ام ؟
آقای بروجردی با کمال ادب گفت : بله آقا .
و استاد پاسخ سؤال او را بیان کرد .
کار به جائی رسید ، که پس از مدت زمان کوتاهی ، برازندگی ، نبوغ ، فهم ، سرعت انتقال و درایت آقای بروجردی ، نقل مجالس شد ، به طوری که از هر کوچه‌ای که می‌گذشت ، طلاب و علماء او را به یکدیگر نشان می‌دادند و می‌گفتند :
آقای حسین بروجردی این است !
آیت الله بروجردی پس از نه سال به ایران بازگشت ، سی و سه سال در بروجرد به فعالیت علمی ، فرهنگی و مذهبی پرداخت و در سال 1323 شمسی رهسپار قم گردید . در سال 1325 آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی مرجع تقلید آن زمان وفات یافت و اغلب مقلدین او به آیت الله بروجردی رجوع نمودند و با فوت آیت الله قمی ، اکثر شیعیان ایران و عراق و سایر نقاط جهان از ایشان تقلید می‌کردند و رهبری جهان تشیع به عهده ایشان گذاشته شد .
برخی از خدمات و آثار این مجتهد بزرگ عبارتند از :
1 توسعه سریع و ایجاد تحول در حوزه علمیه قم ، که در زمینه‌های دینی ، روحانی ، علمی ، فرهنگی ، اخلاقی ، اجتماعی و حفظ استقلال کشور ، نقش مؤثری در سطح جهان به ویژه در ایران داشت .
2 تأسیس مساجد و مدارس در ایران و کشورهای عربی ، آفریقائی و اروپائی
3 تألیفات و آثار ارزنده .
4 تأسیس و توسعه کتابخانه‌ها .
5 چاپ کتابهای خطی علماء بزرگ .
6 اعزام نمایندگانی به کشورهای خارج برای تبلیغ .

آیت الله بروجردی در روز دهم فروردین سال 1340 وفات یافت و در قم به خاک سپرده شد .

زندگانی زعیم بزرگ عالم تشیع ، آیت الله بروجردی ، ص 265 .