احکام سلبی اسلام درباره طبیعت و محیط زیست
الف) فساد در زمین
اسلام دو حکم سلبی و منفی دراینباره دارد که بسیار قابل توجه است؛ اول، نهی از هرگونه ویرانگری طبیعت و تخریب در آن، که قرآن از آن با عنوان «فساد فی الارض» یاد میکند و این خطرناکترین و بزرگترین عنوانی است که مجرمان میتوانند بدان متصف گردند.
قرآن در سوره بقره آیه 205 میفرماید: «وَ إِذا تَوَلَّی سَعی فِی الْأَرْضِ لِیُفْسِدَ فِیها وَ یُهْلِکَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ وَ اللَّهُ لا یُحِبُّ الْفَسادَ»
«و چون برگردد (یا ریاستی یابد) کوشش میکند که در زمین فساد نماید و کشت و نسل را نابود کند، و خداوند تباهکاری را دوست ندارد.» به بنی اسرائیل نیز در سوره بقره آیه 60 میگوید: «کُلُوا وَ اشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ وَ لا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ» «از نعمتهای الهی استفاده کنید، اما مبادا در زمین ویرانگری و فساد پدید آورید.»
قرآن به مردمان هشدار میدهد که فریب تبلیغات زورمداران قدرتپرست را نخورند؛ همانان که در واقع فسادآفرینان اصلی در زمین هستند و برای حفظ قدرت و ثروت خود از هیچ کوششی دریغ نمیورزند و به مصلحان اتهام فساد در زمین میزنند.
این کتاب الهی، با تعبیری لطیف به سخن فرعون اشاره میکند که خطاب به مردم آن روزگار در سوره غافر آیه 26 گفت: «إِنِّی أَخافُ أَنْ یُبَدِّلَ دِینَکُمْ أَوْ أَنْ یُظْهِرَ فِی الْأَرْضِ الْفَسادَ» «من میترسم موسی آیین شما را تغییر دهد یا در این زمین فساد آفریند.»
بالاخره قرآن در سوره فجر آیه 13 درباره قوم ثمود میفرماید: «وَ ثَمُودَ الَّذِینَ جابُوا الصَّخْرَ بِالْوادِ … فَأَکْثَرُوا فِیهَا الْفَسادَ» و در سوره بقره آیه 11 بیان میکند که: «وَ إِذا قِیلَ لَهُمْ لا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ … قالُوا إِنَّما نَحْنُ مُصْلِحُونَ أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَ لکِنْ لا یَشْعُرُونَ» منافقان و گروهی دیگر از مردم را به دلیل ایجاد فساد در زمین نکوهش کرده است و همچنین در سوره اعراف آیه 103؛ سوره نحل آیه 88؛ سوره روم آیه 41 «بر پایه این آیه اگر آدمیان به راه فساد و تباهی در زمین گام نهند، خداوند آنان را به حال خود رها میکند تا پارهای از نتایج تلخ اعمال خود را بچشند و درنتیجه شاید متنبه شوند و از اعمال زشت خود دست بردارند و به سوی پروردگارشان بازگردند. ظهور فساد در خشکی؛ اعم از فضا و زمین و در دریا را در جنگ جهانی اول و دوم و نیز در جنگ آمریکا علیه عراق با چشمان خود دیدیم. البته باید توجه داشت که فساد در زمین در این آیه شریفه ویژه آب، خاک، هوا و دیگر عناصر طبیعت نیست، بلکه فساد معنوی را که شامل سرکشی، گستاخی، نافرمانی و ستمگری در برابر پروردگار و کژروی است در بر میگیرد.»
ب) قاعده لا ضرر
از آیات قرآن، سخنان معصومان (علیهم السلام ) و دیدگاه فقیهان به روشنی استفاده میشود که ضرر زدن به دیگران جایز نیست. برطبق گروهی از آیات، شمار زیادی از روایات، سیره عقلا و اجماع فقها هیچ مسلمانی مجاز نیست به دیگران ضرر برساند. آلوده ساختن محیط زیست و نابود کردن طبیعت و منابع طبیعی از روشنترین نمونههای زیان زدن به دیگران است که اسلام با قاطعیت آن را مردود شمرده است.