از زيباترين و كارسازترين نعمات خداوند بر انسان نعمت شاد بودن، مهر و محبت و عشق ورزيدن است. در منابع ديني و فرهنگي غني اسلام، به موضوع خوشي، خرسندي و شادماني عنايت خاص شده است.

انواع شادی در قرآن

• «… فرحین بما اتاهم الله من فضله» آل عمران، آیه 170

شهدا(نسبت به آنچه که خداوند از فضل خود به آنان عطا فرمود شادمان و مسرور هستند)

• «یومئذ یفرح المؤمنون بنصرالله» روم، 4.

• «واذا اذقناالناس رحمه فرحوا بها و ان تصبهم سیئه بما قدمت ایدیهم اذاهم یقیظون . اولم یروا ان الله یبسط الرزق لمن یشاء و یقدر ان فی ذلک لایات لقوم یؤمنون.» روم، 36 و 37

(و چون مردم را رحمتی بچشانیم به آن شاد می‌گردند وچون به سزای دستاورد گذشته آنان صدمه‌ای به ایشان برسد، بناگاه نومید می‌شوند.

امیرالمومنین (علیه السلام ) فرمودند:
«سرور المؤمن بطاعه ربه و حزنه علی ذنبه.» میزان الحکمه، ج 4، ص 436
نشاط مؤمن در اطاعت پروردگارش است و اندوه او به خاطر گناهش.

«مابالکم تفرحون بالیسر من الدنیا تدرکونه و لایحزنکم الکثیرمن الاخره تحرمونه»
شما را چه شده است که با به دست آوردن متاعی اندک از دنیا شادمان می‌شوید و از متاع بسیار آخرت که از دست می‌دهید، اندوهگین نمی‌شوید. (10) نهج‌البلاغه، خطبه   113

انسان‌هایی که به مال و حیات دنیا شاد می‌شوند طبعاً هنگامی که این نعمت‌ها را نداشته باشند غمگین می‌شوند و این با ویژگی‌های انسان کامل سازگاری ندارد.

عوامل زير را می‌توان از معيار هاي تعيين كننده شادي دانست؛

الف) اطاعت خداوند (ايمان)

﴿ قُلْنَا اهْبِطُواْ مِنْهَا جَمِيعًا فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُم مِّنِّي هُدًى فَمَن تَبِعَ هُدَايَ فَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ ﴾
«فرموديم جملگى از آن فرود آييد پس اگر از جانب من شما را هدايتى رسد آنان كه هدايتم را پيروى كنند بر ايشان بيمى نيست و غمگين نخواهند شد».

﴿ إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ﴾
«محققاً كسانى كه گفتند پروردگار ما خداست ‏سپس ايستادگى كردند بيمى بر آنان نيست و غمگين نخواهند شد».

شادی، وقتی است که انسان توفیق طاعت خداوند را پیدا کرده باشد و از گناه، دوری گزیند؛ چنانچه حضرت علی علیه‌السلام می‌فرماید:
﴿ سُرورُ المُؤمِنِ بِطاعَهِ رَبِّهِ و حُزنُهُ عَلی ذَنبِهِ ﴾
«شادی مؤمن، به طاعت پروردگارش می‌باشد و حزنش بر گناه و عصیان است».

ب) ياد خدا

﴿ الَّذِينَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ ﴾
«آن‌ها كساني هستند كه ايمان آورده‏اند و دل‌هایشان به ياد خدا مطمئن (و آرام) است، آگاه باشيد با ياد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد».

در قرآن، تذكر و تفكر در مراحل مختلف پا به پاي يكديگر پيش می‌روند، گاهي تذكر مقدمه تفكر است و گاه تفكر زمينه ساز تذكر. انسان داراي سلامت روان، همواره متذكر و به ياد خداست و هيچ گاه مسئوليت و بندگي خويش را در برابر پروردگار متعال فراموش نمی‌کند. لذت و خوشي دنيا از طريق دل حاصل می‌شود و دل نيز بدون ياد خدا هرگز آرامش نخواهد يافت

ج) نگرش مثبت به دنيا

﴿ الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنسَانِ مِن طِينٍ ﴾
«و همان كسي است كه هر چه را آفريد نيكو آفريد و آغاز آفرينش انسان را از گل قرار داد».

جهان و همه ذرات آن آفرينشي نيكو دارد. دنيايي كه اسلام معرفي می‌کند بسيار زيباست، زيرا نظام احسن است. قرآن جهان را هدف دار و آكنده از نشانه‌هایی معرفي می‌کند تا انديشه كنندگان را كه از جايگاه ارزشمندي برخوردارند، به سوي خدا راهنمايي نمايد. تعبير زيباي دين مقدس اسلام از دنيا كه از آن به عنوان سرزميني حاصلخيز و معبري به جهان باقي ياد شده از تعبيرهاي دلنشين و آرام بخش است. لذا اصلاح نگرش فرد به زندگي مهم‌ترین عامل خرسندي و شادي است‏.

د) خدمت بي منت

﴿ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ثُمَّ لاَ يُتْبِعُونَ مَا أَنفَقُواُ مَنًّا وَلاَ أَذًى لَّهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ ﴾
«كساني كه اموال خود را در راه خدا انفاق مي‏كنند، سپس به دنبال انفاقي كه كرده‏اند، منت نمی‌گذارند و آزاري نمی‌رسانند، پاداش آن‌ها نزد پروردگارشان (محفوظ) است، و نه ترسي دارند و نه غمگين مي‏شوند».

ه) تلاوت قرآن(مطالعه)

﴿ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ ﴾
«بخوان به نام پروردگارت كه جهان را آفريد».

قرآن به عنوان كتاب شفا بخش روح و جسم انسان با امر به خواندن، آرامش فكري و روحي انسان را فراهم نموده است. اهميت و جايگاه والاي مطالعه در اسلام به دليل خروج از ظلمت و غفلت و تقويت عقلانيت و هوشياري است.

و) احیای ارزش‌ها

امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید:

﴿ َلسُّرورُ فی ثَلاثَ خِصالٍ: اَلوَفاءُ و رِعایَهُ الحُقُوقِ وَ النُّهوُضُ فِی النَّوائِبِ ﴾

«شادی به سه خصلت است: وفاداری، رعایت حقوق دیگران و ایستادگی در گرفتاری‌ها و مشکلات».

با توجه به آنچه گفته شد و با بیان این نکته که هرگونه شادی که در آن حرامی رخ ندهد، از دیدگاه اسلام مجاز است دین مقدس شادی ها را در سه رده (شادی‌های واقعی، شادی‌های حلال و شادی‌های حرام) می بیند .

                حافظا چون غم و شادی جهان در گذر است                            بهتر آنست که من خاطر خود خوش دارم