جایگاه چشم

ارزش، اهمیت و جایگاه چشم بر کسی پوشیده نیست. بسیاری از انتخاب ها و مسائل زندگی، به نگاه های ما بستگی دارد؟ انتخاب همسر، شغل، خانه، دوست و صدها موضوع دیگر، همه با نگاه و چشم ما پیوند و ارتباطی ناگسستنی دارد و می توان ادعا کرد که نگاه و چشم در زندگی، نقشی اساسی ایفا میکنند و ازمهم ترین عناصر موثر در تصمیم گیری انسان به شمار می آیند، همچنین منشأ و ریشه بسیاری از نفرت ها و محبت هایی است که انسان از طریق چشم، به ذهن و فکر خود وارد نموده، بر همان مبنا تصمیم گیری میکند، سپس به واکنش های مثبت یا منفی اقدام می نماید. چشم، یکی از مهم ترین کانال های ورود علم، تجربه، معلومات، لذّات
و تصاویرگوناگون است؛ به گونه ای که گفته شده است: «هفتا د و پنج درصد معلومات انسان از طریق

چشم به دست می آید. »
این چشم است که ضمن زیبایی بخشیدن به صورت انسان، بدون هیچ گونه هزینه مادی، انواع عکس ها را به ذهن منتقل می کند.
همین چشم است که رنگ ها و مناظر زیبا را به ذهن منتقل میکند و شادی و انبساط خاطر انسان را فراهم می آورد.
قدرتِ تاثیر گذاری این دستگاه کوچک، ظریف، دقیق و مجهز- که خداوند در وجود انسان قرار داده- به گونه ای است که انسان را در دو راهی سقوط و صعود قرار می دهد؟ چه بسا همین عضو کوچک، باعث عزت و رفعت یا ذلت و نکبت انسان شده، موجب سعادت یا شقاوت اوگردد.

حقوق چشم

خداوند متعال در قبال نعمت هایی که در اختیار انسان قرار داده، حقوق و وظایفی را برای او مقررکرده است تا انسان با رعایت ان نکات، به بهره برداری صحیح و معقولانه از آن نعمت ها بپردازد و از این رهگذر، سعادت دنیا و آخرت خود را فراهم آورد. یکی از آن نعمت ها، چشم است که در متون دینی، حقوقی برای آن ذکر شده و به انسان هشدار می دهدکه او باید در روز قیامت پاسخگوی نگاه هایی باشدکه در دنیا انجام داده است؛ از این رو، چشم یکی از شاهدانی است که در روز قیامت به چیزهایی که دیده است گواهی خواهد داد.
خداوند در قران کریم به شهادت چشم انسان اشاره کرده، می فرماید:
(شَهِدَ عَلَیهِمْ سَمْعُهُمْ وَ ابْصارُهُمْ وَ جُلُودُهُمْ بِماکانُوا یَعْمَلُون).1
در روز قیامت، گوش و چشم ها و پوست های بدن شان به آنچه در دنیا انجام داده اندگواهی می دهند.
خداوند ضمن سفارش و تاکید نسبت به ارزش و جایگاه مهم چشم، به مسئولیت انسان در قبال آن اشاره کرده است و می فرماید: (انَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفؤادَکُلُّ اولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْئولا؛2 به درستی که گوش و چشم و دل، در مقابل آنچه می شنوند و می بینند و می اندیشند، مورد سوال واقع خواهند شد و انسان باید در قبال آنها پاسخگو باشد.
امامِ زین العابدین(علیه السّلام) در رساله ی حقوق خود چنین می فرمایند:
«وَ امّا حَقُّ بَصَرِکَ فَغَضُّهُ عَمَّا لا یَحِلُّ لَکَ وَ تَرْکُ ابْتِذالِهِ الّا لِمَوضِعِ عِبْرَةٍ تَسْتقبِلُ بِهَا بَصَرا اوْ تَعْتَقِدَ (تَسْتَفِیدَ) بِها عِلْمَا فَانَّ الْبَصَرَ بابُ الْاعْتِبَارِ»؛3 وامّا حق چشم بر تو آن است که آن را از هر ناروا بپوشانی و با استفاده از چشم عبرت بیاموزی و از هرزه نگری و نگاه های بیهوده پرهیز کنی؟ زیرا به وسیله چشم یا باید بر دانش خود بیفزایی یا بینش خود را بالا ببری؟ چون چشم وسیله عبرت اموزی است.

 

1. سوره ی فصلت؛ ایه 2
20. سورهء اسراء، ایه 36.
3. تحف العقول، ص 256؛ بحارالانوار، ج 71، ص 11؛ مستدرک الوسا ئل، ج 11، ص 156.

منبع:  کتاب مدیریت نگاه : بررسی رابطه نگاه و گناه از دیدگاه معارف دینی.