اخوت اسلامی از جمله برنامه های اجتماعی بنیادین آیین مقدس اسلام است كه در آغاز بعثت رسول خدا(صلی الله علیه و آله) ارزش آن مطرح شده، و قرآن روی آن تا كید كرده و فرموده است: «إنما المومنون إخوة» یعنی مسلمانان باید تنها در چهارچوب برادری به سر برند.
ابوبصیر از امام صادق(علیه السلام) روایت كند كه فرمود: «مومنان با یكدیگر برادرند، بسان یك بدن، كه اگر عضوی بدرد آید، سایر اعضا احساس درد كنند.»
و باز از آن حضرت نقل شده كه «مسلمان برادر مسلمان است. او چشم و آینه راهنمای برادر خویش است. به وی ستم نكند و فریبش ندهد و به او خیانت روا ندارد و به او دروغ نگوید و غیبت او را روا نشمارد و …
این اخوت دینی به معنای عام كلمه است كه به مجرد ایمان حاصل می شود.
اما اسلام برادری دیگری را نیز در قالب قانون خاص پی ریزی كرده است. و شخص پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) در طول حیات مبارك خود دو بار این امر را طی مراسمی به صورت “عقد و پیمان” میان یاران خویش برگزار نمود. یكبار در مكه میان خود و علی بن ابی طالب (علیه السلام)، و بین حمزه و زید بن حارثه، و بین ابوبكر و عمر، و بین عثمان و عبدالرحمن بن عوف، و …؛ و بار دوم در سال اول هجرت در شهر مدینه، میان مهاجرین وانصار، كه به نقلی به موجب آن 45 تن از مهاجرین با 45 تن ازانصار ـ و به قولی بیشتر ـ عقد اخوت بستند، تا در احقاق حق یكدیگر همداستان، و در شئون زندگی هم درد، و حتی پس از مرگ وارث یكدیگر باشند.
به این عقد اخوت می گویند.
البته به موجب آیه ارث كه بعد از جنگ بدر نازل شد، حق وراثت از میان برادران عقدی نسخ شد.
در این بار هم به نقل “ابن هشام” و اكثر مورخین سنی و شیعه پیامبر عقد برادری خود را با علی (علیه السلام) منعقد ساخت.
این عقد اخوت صیغه ای مخصوص دارد، و به موجب آن دعای خیر و عیادت و صله یكدیگر، و همچنین شفاعت در آخرت را بر خود وظیفه می كنند.
و همان گونه كه در متن صیغه عقد برادری آمده است اقتضای این برادری شریك ساختن طرف دیگر در دعا ،زیارت و شفاعت است . یعنی اگر دعا نمود به برادر خویش نیز دعا كند و اگر به زیارت اولیای خدا مانند پیامبر ( صلی الله علیه و آله ) و ایمه ( علیه السلام) نایل شد از جانب او نیز زیارت كند همچنین در قیامت اگر حق شفاعتی نصیب او گردید از وی شفاعت نماید .درمورد غیبت نیز از غیبت او دوری كند و كسی را نیز كه غیبت برادرش را می كند از این كار نهی نماید واگر اثر نكرد لااقل در مجلس غیبت ننشینید.
در انعقاد عقد اخوت بهتر است كه آن در روز عید غدیر واقع شود. روز هیجده ذیحجه (روز عید غدیر) واقع شود، همان روزی كه عقد اخوت مهاجرین وانصار منعقد شد.
صیغه آن در مفاتیح الجنان، ذیل اعمال روز 18 ذیحجه آمده است. این صیغه را مطالعه، و به معنای آن توجه كنید، كه ماهیت و احكام آن را به خوبی نشان می دهد.
خدا نگهدار شما و پیروز باشید.