مفسران دو پاسخ به اين سؤال داده‏اند:

1- مراد آيه شريفه، برترى حضرت مريم بر همه زنان جهان در عصر خود است.

اين پاسخ، هم مشابه قرآنى دارد و هم دليل روايى:

1- 1- خداوند درباره بنى‏اسرائيل فرموده است: «وَ أَنِّى فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ»[1]؛ «و همانا من شما را بر جهانيان برترى دادم». در تفسير نمونه آمده است: شايد بعضى تصور كنند كه منظور از «فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ» اين باشد كه آنها را بر تمام جهانيان، در تمام ادوار برترى بخشيده است؛ ولى با توجه به ساير آيات قرآن، روشن مى‏شود كه مقصود برترى آنها نسبت به افراد محيط و عصر خودشان است؛ زيرا در قرآن مى‏خوانيم: «كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ …»[2]؛ «شما (مسلمانان) بهترين امتى بوديد كه براى نفع انسان‏ها آفريده شده‏ايد»[3].

1- 2- در تفسير نورالثقلين از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل شده است كه فرمود: «مريم سرور زنان جهان در عصر خود بود؛ اما دخترم فاطمه عليها السلام سرور همه زنان جهان از آغاز تا پايان است»[4].

2- آيه شريفه قيد زمانى ندارد و مربوط به همه زمان‏ها است؛ ولى قيد موضوعى دارد و از همين رو منافاتى با سرورى حضرت زهرا عليها السلام بر همه زنان عالم در كمالات عالى و والاى انسانى ندارد.

توضيح اينكه در قرآن مجيد، يك‏سرى از ويژگى‏ها و امتيازات براى حضرت مريم بيان شده است. اين ويژگى‏ها از اختصاصات او نيست و افراد ديگرى نيز در رتبه او و چه بسا بالاتر از او به چنين مقاماتى رسيده‏اند؛ اما آنچه ازاختصاصات حضرت مريم است و بدان وصف بر همه زنان عالم امتياز يافته، چگونگى ولادت فرزند وى است.

علامه طباطبايى قدس سره در الميزان مى‏نويسد: « [اين كلمه‏] از خصايص وجودى حضرت مريم، انگشت روى هيچ خصيصه‏اى به جز ولادت عجيب فرزندش نمى‏گذارد. اين است كه «اصطفاء» از هر جهت نيست؛ بلكه آن گونه فرزند آوردن مراد است».

اما غير از كلمه «اصطفاء»، كلمات ديگرى درباره حضرت مريم آمده است كه اختصاص به وى ندارد؛ مانند: «تطهير»، «تصديق به كلمات خدا و كتب او»، «قنوت» و «محدثه بودن».

در تفسير اطيب البيان نيز امتياز خصوصى حضرت مريم عليها السلام بر ديگر زنان، چگونگى زاييدن حضرت عيسى عليه السلام بيان شده و در سرّ بيان‏ «وَ اصْطَفاكِ عَلى‏ نِساءِ الْعالَمِينَ»[5] آمده است: «بيان اين جمله براى اين است كه ديگر زنى نتواند چنين ادعايى بكند و بهانه به دست آورد». بنابراين اگر آيه داراى قيد زمانى نباشد، حضرت مريم را فقط در چگونگى فرزند آوردن از همه زنان جهان ممتاز دانسته است و اين نافى برترى حضرت زهرا عليها السلام در مجموع كمالات عالى انسانى نيست.

………………………………………

[1]. بقره ( 2)، آيه 47.

[2]. اعراف ( 3)، آيه 137.

[3]. ناصر، مكارم شيرازى و …، تفسير نمونه،( تهران: دارالكتب الاسلامية، چاپ سى و دوم، 1374)، ج 1، صص 221- 222.

[4]. عبد على بن جمعه، العروس الحويزى، تفسير نورالثقلين، تحقيق سيد هاشم الرسولى محلاتى،( قم: اسماعيليان، الطبعة الرابعة، 1412 ه. ق)، ج 1، ص 338 و ص 336.

[5]. آل عمران ( 3)، آيه 42.