محاسبهی نفس
یکی از موضوعاتی که در روایات بسیار تأکید گردیده و علمای اخلاق درباره آن بسیار بحث کردهاند، مسألهی «محاسبهی نفس» است. در این روایت نیز بر این مسأله تأکید شده که هر کس باید از خود حساب بکشد و دست کم، در هر شبانه روز، یک بار خود را محاسبه کند. بهترین موقع برای این کار شبها است که پیش از خواب، دست کم، چند دقیقه در رفتارمان تأمل کنیم و ببینیم آیا کارهایی که انجام دادهایم درست بوده است یا نه. اگر خطایی انجام دادهایم، به آن معترف باشیم و در صدد جبران آن برآییم.
امام صادق علیهالسلام در این روایت به ابنجندب میفرمایند: یا ابنجندب، حق علی کل مسلم یعرفنا أن یعرض عمله فی کل یوم و لیلة علی نفسه فیکون محاسب نفسه، فان رأی حسنة استزاد منها و ان رأی سیئة استغفر منها لئلا یخزی یوم القیمة؛ ای پسر جندب، بر هر مسلمانی که ما را میشناسد، لازم است که در هر روز و شب، اعمالش را بر خود عرضه بدارد و از نفس خود حساب بکشد؛ اگر کار خوبی در آنها یافت، بر آن بیفزاید و اگر کار زشتی یافت، طلب بخشایش نماید تا در قیامت دچار رسوایی نگردد.