چشم‌

أَ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَیْنَیْنِ. وَ لِساناً وَ شَفَتَیْنِ. وَ هَدَیْناهُ النَّجْدَیْنِ. « بلد (90): 8- 10»
آیا دو چشمش نداده‌ایم؟ و زبانی و دو لب. و هر دو راه [خیر و شرّ] را بدو نمودیم.
خداوند بارها نعمتهایی را که به انسان عطا کرده یادآور شده و او را به خودشناسی دعوت کرده است تا از این راه خالق خویش را بشناسد و شکرگزار نعمتهای او باشد.
چشم از مهم‌ترین ارگانهای ارتباطی انسان با جهان است. ساختمان چشم بسیار ظریف و اعجاب‌آور است. کره چشم از پشت به وسیله نسوج همبند حمایت می‌شود و چهار عضله مستقیم در بالا و پایین و دو طرف، حرکات آن را به چهار جهت تنظیم می‌نمایند. چشم از قسمت جلو به عقب دارای هفت لایه بسیار ظریف است که بسیاری از آنان، از جمله قرنیه، زلالیه و زجاجیه، فاقد رگهای خونی هستند. این امر سبب می‌شود تا دید فرد، شفافیت بسیار عالی داشته و در مسیر بینایی هیچگونه کدورتی وجود نداشته باشد. نور پس از قرنیه و عنبیه از راه مردمک به عدسی می‌رسد که با هزاران الیاف ظریف (زنولا) به اطراف متصل شده، عمل هماهنگی برای دید دور و نزدیک را انجام می‌دهد. سپس تصویر از طریق مایع زجاجیه بر روی شبکیه (رتین) نقش می‌بندد در آن قسمت، سلولهای حساس به نور- سلولهای بینایی از نوع مخروطی و استوانه‌ای که برای دید رنگی و سیاه و سفید می‌باشند- تصویر را از نظر نوری شناسایی می‌کنند. در این هنگام پیام عصبی از طریق عصب بینایی- اپتیک- به قسمت لوب پشت سری- اکسیپیتال- در مغز می‌رسد.
در گوشه چشم مجاری بسیار ظریفی وجود دارد که اشک را بر روی چشم ترشح می‌کنند و سطح آن را به طور دائم مرطوب نگاه می‌دارد تا در اثر بازماندن، نور یا گرد و غبار، خشک نشود.
چشم علاوه بر تأثیر در مشاهده، در نفوذ کلام، تأثیر بر دیگران و ابراز تأثر و گریه کردن، نقش اساسی دارد.

زبان‌

یک عضله آزاد و متحرک است که در حفره دهان واقع شده و انتهای آن به کف حلق چسبیده است. علاوه بر نقش مؤثر در نوشیدن و خوردن، از حس چشایی بسیار قوی برخوردار است که حس شیرینی و شوری در نوک آن، حس ترشی در دو طرف و تلخی در انتهای آن- به صورت V- واقع شده است. همچنین زبان از اعضای بسیار مهم تکلّم به شمار می‌رود.

لبها

خداوند با قرار دادن دو لب در قسمت پایین و بالای حفره دهان، پوششی زیبا به وجود آورده است. این پوشش علاوه بر زیبایی در امر نوشیدن، خوردن، دمیدن، بروز احساسات، تکلم و عواطف نقش بسزایی دارد.
لب از حسگرهای بسیار حساسی برخوردار است که در مقابل مواد سرد و گرم واکنش نشان می‌دهند و فرد را از خطرات حفظ می‌کند.

غدد بزاقی‌

غدد بزاقی
در حفره دهان غدد متعددی وجود دارند که به طور دائم بزاق «avilaS» ترشح می‌نمایند. روزانه حدود 1000 تا 1500 سی‌سی بزاق ترشح می‌شود که شامل: آب، موسین، پروتئین‌ها، نمکها و دو آنزیم پتیالین و مالتاز است. بزاق اعمال متفاوتی را انجام می‌دهد؛ از جمله اینکه علاوه بر مرطوب نگه داشتن دائمی دهان، به تمیز کردن آن از ذرات غذایی- که محیط کشت مناسبی برای میکروبها می‌باشد- کمک می‌کند. همچنین در هضم غذا بسیار مؤثر است.

دندانها

دندان از ماده کلسیم تشکیل شده که تعداد آن در ابتدای زندگی انسان حدود 20 عدد است.
این دندانها که به دندانهای شیری معروفند، پس از هفت سالگی افتاده، جای خود را به دندانهای دایمی می‌دهند. انسان دو نوع دندان دارد. در قسمت جلوی دهان، دندانهای ثنایا «srosicni» که برای کندن و گاز گرفتن است، وجود دارد و در کناره‌ها دندانهای آسیا «sraloM» که برای خرد کردن و جویدن اشیاست طراحی شده‌اند.
دندان از ماده سخت استخوان متراکم با 72 درصد مواد معدنی و 28 درصد مواد آلی تشکیل شده است و دارای ریشه‌ای است که عروق و اعصاب برای تغذیه و حس دندان از آن عبور می‌کند.

مو

مو از رشته‌های الاستیک تشکیل شده که از سطح پوست خارج شده‌اند، طول آنها از 1 میلیمتر تا 5/ 1 متر متغیّر بوده، ضخامت آنها حدود 05/ 0 میلیمتر است. به طور معمول هر مو از پیاز مو «blub riah» و یک عضله راست کننده «ilip rotcerrA» تشکیل شده که در هنگام سرما و ترس موجب مستقیم شدن مو می‌گردد. رنگ مو در نژادهای مختلف، متفاوت است و اگر در آن رنگدانه وجود نداشته باشد به سفیدی می‌گراید.

مغز

وَ هُوَ الَّذِی یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ لَهُ اخْتِلافُ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ. « مؤمنون (23): 80.»
و اوست آن کس که زنده می‌کند و می‌میراند، و اختلاف شب و روز از اوست. مگر نمی‌اندیشید؟
در قرآن به تعقل و تفکر، بسیار تأکید شده است. می‌دانیم که تفکر، حاصل عملکرد پیچیده مغز است. براستی کدام رایانه با مغز انسان قابل مقایسه است؟ مغز دارای توانایی‌های شگفت‌آوری مانند تفکر، به یاد آوردن خاطرات، حفظ و بایگانی اطلاعات در حافظه، انجام عملیات پیچیده محاسباتی، قابلیت پردازش و استنتاج است. همچنین مرکز درک احساسهای گوناگون مانند: فشار، دردهای شدید و مزمن، حواس پنج‌گانه و بسیاری از قابلیتهای دیگری است که هنوز بشر به طور کامل به راز آن پی نبرده است؛ از آن جمله می‌توان به ارتباط برقرار کردن از راه دور (تله پاتی) و غلبه قدرت فکری بر افراد و اجسام اشاره کرد. لازم به ذکر است که تنظیم دقیق هورمون‌های درونریز بدن از راه هیپوتالاموس و هیپوفیز نیز بر عهده مغز می‌باشد.
مغز دارای 14 میلیارد سلول عصبی- نورون- است که طول مجموع سلولهای این اعصاب، 48 هزار کیلومتر، یعنی 12 برابر طول خط استوا و یک برابر و یک چهارم طول مسافت کره زمین تا کره ماه است. خداوند مغز را که ساختمان ظریفی دارد در جعبه استخوان (جمجمه) جای داده است. سه پرده- سخت شامه، عنکبوتیه، نرم شامه- مسئول محافظت از مغز هستند.

استخوانها

قالَ مَنْ یُحْیِ الْعِظامَ وَ هِیَ رَمِیمٌ. «یس (37): 78.»
گفت این استخوانهای پوسیده را که زنده خواهد نمود؟
زمانی که به ساختمان اسکلتی بدن انسان می‌نگریم، متوجه می‌شویم که از 206 قطعه استخوانی تشکیل شده و حدود 150 مفصل آنها را به یکدیگر متصل کرده است. مجموع عضلات بدن حدود 450 جفت است که این تعداد غیر از عضلات فرد بدن می‌باشد. «اطلاعات عمومی زرین، ص 909.» قامت انسانی بر روی این استخوانها بنا شده است و عملیات گوناگونی مانند: راه رفتن، دویدن، نشستن و برخاستن، همه به کمک وجود تکیه‌گاه‌های استخوانی و عضلات صورت می‌گیرد.

قلب‌

أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ. «رعد (13): 28.»
آگاه باش که با یاد خدا دلها آرامش می‌یابد.
قلب انسان عضله‌ای است که تقریبا به اندازه مشت بسته صاحب آن می‌باشد. عضله‌ای که در درون خود، چهار حفره و دو دریچه دارد و از بدو تولد تا زمان مرگ به طور دائم مشغول به کار است. قلب انسان به طور متوسط روزانه 100 هزار بار باز و بسته می‌شود و حدود 10 هزار لیتر خون را در بدن به جریان می‌اندازد. این نیرو معادل یک مولد برقی است که آسانسوری را با 3 سرنشین تا ارتفاع صد متری بالا ببرد. در طول 70 سال زندگی، به طور معمول قلب انسان حدود 250 میلیون لیتر خون را به اندامها می‌رساند که انجام این عمل به وسیله یک عضله کوچک، بسیار اعجاب‌آور است.

عروق و خون‌

وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ. «ق (50): 16»
ما از رگ گردن به او (انسان) نزدیکتریم.
طول رگهای بدن انسان حدود 560 هزار کیلومتر، یعنی مسافتی معادل یک و نیم برابر مسافت کره زمین تا کره ماه است. خون به وسیله این رگها به سراسر بدن فرستاده می‌شود.
تعداد گلبولهای سفید و قرمز خون بیش از 25 تریلیون است؛ به طوری که اگر این گلبولها را در کنار هم قرار دهند، طول آن در حدود 37 هزار کیلومتر می‌شود.

کلیه‌ها

کلیه‌ها در قسمت پشت بدن و در مجاورت ستون فقرات قرار دارند. بیش از دو میلیون کانال بسیار باریک در آنها وجود دارد که بدین وسیله تمام خون بدن تصفیه می‌شود. همچنین اوره، ازت، کراتی‌نین، مواد زائد، داروها و الکترولیتهای اضافی بدن از راه ادرار دفع می‌گردد.

ریه‌ها و تنفس‌

ریه‌ها و تنفس
وَ الصُّبْحِ إِذا تَنَفَّسَ. «تکویر (81): 18.»
سوگند به صبح چون دمیدن گیرد.
این آیه از استعارات زیبای قرآن است که دمیدن صبح را به تنفس و حیات جدید تعبیر می‌کند.
ریه‌های انسان روزانه حدود ده هزار لیتر هوا را استنشاق می‌کنند و اکسیژن آن را به تمام نقاط بدن می‌رسانند. در طول زندگی، انسان حدود 25 تریلیون لیتر هوا استنشاق می‌کند.
تعداد خانه‌های ششی انسان حدود 350 میلیون عدد است؛ به طوری که اگر آنها را مسطح سازیم، حدود 150 متر مربع- 75 برابر سطح تمام بدن انسان- را می‌پوشاند.

پوست

پوست انسان که تمام اعضا و جوارح او را می‌پوشاند، از داخل، محافظی در برابر میکروبهای خارجی، اشعه‌های مضر مانند ماوراء بنفش و جز آن به شمار می‌آید و از داخل، حفظ کننده ترکیبات و ارگانهای حیاتی مختلف بدن است. پوست در زیبایی و ساخت نژادهای گوناگون نقش بسزایی دارد. درک کننده‌های حواس مختلف مانند: حس لمس (مایسز)، فشار (پاچینی)، گرما (روفینی) و سرما (کروز) در پوست وجود دارند. در پوست انسان حدود 4 میلیون نقطه حس‌گر وجود دارد. همچنین پوست در دفع سموم، عرق کردن و جذب ویتامین D برای استخوان‌سازی، نقش مهمی ایفا می‌کند.

سیستم گوارشی‌

روده کوچک انسان حدود 6 متر و روده بزرگ او حدود 5/ 1 متر طول دارد. در هر 1 سانتیمتر از روده کوچک حدود 4 هزار برآمدگی ریز به منظور انجام عمل جذب وجود دارد که هر کدام به یک لوله ظریف- میکروتوبول- متصل هستند.

سربند انگشتان‌

أَ یَحْسَبُ الْإِنْسانُ أَلَّنْ نَجْمَعَ عِظامَهُ. بَلی قادِرِینَ عَلی أَنْ نُسَوِّیَ بَنانَهُ. «قیامت (75): 3- 4.»
آیا انسان می‌پندارد که هرگز ریزه استخوانهایش را گرد نخواهیم کرد؟! آری [بلکه] تواناییم که [خطوط] سرانگشتانش را [یکایک] درست [و بازسازی] کنیم.
این آیه مبارکه یکی از شگفتیهای قرآن کریم محسوب می‌شود.
می‌دانیم که طرح خطوط سرانگشتان هر فردی با فرد دیگر متفاوت است. در نتیجه این موضوع منشأ پیدایش علمی به نام «اثر انگشت» «tnirP regneF» یا «انگشت نگاری» شده که مبنای صحیحی برای تشخیص هویت به شمار می‌آید. خطوط سر انگشتان در زمان چهار ماهگی شکل می‌گیرد. آزمایشهای مختلف نشان می‌دهد حتی سربند انگشتان افراد دوقلو تک تخمی نیز تا حدودی با یکدیگر متفاوت است. «اصول روان‌شناسی، ج 1، ص 190.» جالب است بدانیم که این خطوط در طول عمر انسان با وجود رشد و ریزش سطح پوست اپیدرم، همچنان ثابت باقی می‌ماند و در صورت سوختگی یا عوارض پوستی، پس از التیام، دیگر بار به همان نقش قبلی خویش باز می‌گردد.

صفحات: 1· 2