در آیه بعد می‌فرماید: «ایاما معدودات فمن کان منکم مریضا او علی سفر فعدة من ایام اخر وعلی الذین یطیقونه فدیة طعام مسکین فمن تطوع خیرا فهو خیر له وان تصوموا خیر لکم ان کنتم تعلمون» ;
(روزه در) روزهای معدودی (بر شما مقرر شده است) . هر کس از شما بیمار یا در سفر باشد، (به همان شماره) تعدادی از روزهای دیگر (را روزه بدارد) و بر کسانی که (روزه) طاقت فرساست، کفاره‌ای است که خوراک دادن به بینوایی است و هر کس به میل خود، بیشتر نیکی کند، پس آن برای او بهتر است و اگر بدانید، روزه گرفتن برای شما بهتر است .»
نکات قابل استفاده از این آیه عبارتند از:
1 . کسانی که از روزه گرفتن معاف هستند عبارتند از:
الف: مریضها .
ب: مسافران; که این دو دسته باید در زمان دیگری روزه بگیرند .
ج: ناتوانان از روزه .
2 . روزه گرفتن برای همگان بهتر است .
بنابراین خداوند در حکم روزه نهایت فضل و رحمت‌خودش را روشن ساخته است . چون اولا فرمود: امتهای گذشته نیز مشمول حکم روزه بوده‌اند و هنگامی که عبادت سختی مانند روزه همگانی شد، تحمل آن آسان می‌شود . ثانیا: حکمت وجوب روزه را که تقوا است‌بیان کرده است . ثالثا فرمود: این حکم وجوب روزه منحصر به ایام محدودی است که اگر برای همیشه یا در اکثر روزها و وقتها آن را واجب می‌کرد مشقت‌بزرگی پدید می‌آمد . رابعا: حکم وجوب روزه را در ماه پر فضیلت رمضان قرار داد که ماه نزول قرآن کریم است . خامسا: مشقت و زحمت لزوم روزه را از مسافر و مریض برطرف کرد که در حال مرض و سفر روزه واجب نیست .
علت وجوب روزه
امام صادق علیه السلام در این‌باره می‌فرماید: «انما فرض الله عز وجل الصیام لیستوی به الغنی والفقیر; وذلک لان الغنی لم یکن لیجد مس الجوع، فیرحم الفقیر; لان الغنی کلما اراد شیئا قدر علیه، فاراد الله عزوجل ان یستوی بین خلقه وان یذیق الغنی مس الجوع والالم لیرق علی الضعیف ویرحم الجائع(2);
همانا خداوند روزه را واجب ساخت تا به سبب آن توانگر و تهیدست‌برابر شوند; زیرا توانگر رنج گرسنگی را در نمی‌یابد تا به تهیدست رحم کند . چرا که توانگر هرگاه چیزی بخواهد می‌تواند آن را فراهم آورد . لذا خدای عزوجل خواسته است تا میان آفریدگانش برابری ایجاد کند و رنج گرسنگی و سختی را به توانگر بچشاند تا بر ناتوان دل بسوزاند و به گرسنه رحم کند .»
نتایج روزه‌داری
1 . تقوا و پرهیزکاری:
چنانکه گذشت قرآن کریم یکی و شاید مهم‌ترین نتیجه روزه‌داری را تقوا و پرهیزکاری ذکر کرده است و در پرتو این تقوا است که انسان حقیقت‌بین می‌شود .
چون که تقوا بست دودست هوا
حق گشاید هر دو دست عقل را
2 . تقویت اخلاص:
حضرت زهرا علیها السلام در این‌باره می‌فرمایند: «فرض الله الصیام تثبیتا للاخلاص(3);
خداوند روزه را واجب گردانید تا اخلاص را (در زندگی انسانها) تثبیت نماید .»
3 . رهایی از عذاب الهی:
علی علیه السلام در این زمینه می‌فرمایند:
«… وصوم شهر رمضان فانه جنة من العذاب; روزه ماه رمضان سپر نجات از عذاب الهی است .»
4 . حکمت و یقین:
رسول گرامی صلی الله علیه و آله فرمود: در شب معراج گفتم: «یا رب وما میراث الصوم؟ قال: الصوم یورث الحکمة والحکمة تورث المعرفة، والمعرفة تورث الیقین فاذا استیقن العبد لا یبالی کیف اصبح، بعسر ام بیسر(4);
در معراج عرض کردم: پروردگارا! میراث روزه‌داری چیست؟ ندا رسید: روزه باعث پیدایش “حکمت” (در انسان) است و حکمت نیز مایه پیدایش معرفت است و “معرفت” عامل حصول “یقین” (در جان آدمی) است و آن‌گاه که بنده‌ای به یقین برسد، باکی ندارد که چگونه زندگی وی می‌گذرد; در سختی یا راحتی؟»
5 . پاداش الهی:
پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند تبارک و تعالی فرمود: «الصوم لی وانا اجزی به(5); روزه از آن من است و من به آن پاداش می‌دهم .»
6 . تندرستی:
تندرستی از دیگر آثار روزه است که در روایات معصومین نیز به آن اشاره شده است . پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «… صوموا تصحوا(6); روزه بگیرید تا سلامتی یابید .»
7 . آمرزش گناهان:
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: «ما من صائم یحضر قوما یطعمون الا سبحت اعضاؤه، وکانت صلاة الملائکة علیه، وکانت صلاتهم استغفارا(7);
هیچ روزه‌داری نیست که بر عده‌ای در حال غذا خوردن وارد شود، مگر اینکه اندامهایش تسبیح گویند و فرشتگان بر او درود فرستند و درود فرشتگان آمرزش خواهی است .»
8 . استجابت دعا:
امام صادق علیه السلام فرمود: «نوم الصائم عبادة وصمته تسبیح، وعمله متقبل ودعاؤه مستجاب(8);
خواب روزه‌دار عبادت و سکوتش تسبیح و عملش پذیرفته و دعایش مستجاب است .»
9 . تضعیف شهوت:
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «علیکم بالصوم; فانه محمسة للعروق ومذهبة للاشر(9);
بر شما باد به روزه گرفتن که آن رگها را می‌برد (شهوت را کم می‌کند) و سرمستی را می‌برد .»
حسن ختام
این موضوع را با کلامی نورانی از رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله  به پایان می‌بریم که فرمودند:
«من صام ثلاثة ایام من کل شهر کان کمن صام الدهر کله; لان الله عزوجل یقول: من جاء بالحسنة فله عشر امثالها(10);
هر کس در هر ماه سه روز روزه بگیرد، مانند کسی است که همه عمر روزه گرفته باشد; زیرا خدای عزوجل می‌فرماید: هر کس یک کار نیک کند، ده برابر آن برایش منظور می‌شود .»
پاورقی ها
(1).پایگاه حوزه مجله مبلغان شماره 47، 10 موضوع قرآنی برای سخنرانی.
(2). من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج‌2، ص‌73 .
(3). علل الشرایع، ج‌1، ص‌246 .
(4). میزان الحکمة، ج‌5، ص‌475 .
(5). کافی، کتاب صوم، ج‌4، ص‌63 .
(6). میزان الحکمة، حرف صاد، ح‌10927 .
(7). ثواب الاعمال، ص‌77 .
(8). من لا یحضره الفقیه، ج‌2، ص‌76، ح‌1783 .
(9). میزان الحکمة، 10918 .
(10). دعائم الاسلام، ج‌1، ص‌283 .

صفحات: 1· 2