امام راحل در تعریف اخلاق آورده‏اند: «خُلق عبارت است از حالتی در نفس که انسان را دعوت به عمل می‏کند، بدون رویه و فکر، مثلاً: کسی که دارای خُلق «سخاوت» است، آن خلق او را وادار به جود و انفاق می‏کند، بدون آنکه مقدماتی تشکیل دهد و مرجحاتی فکر کند؛ گویی یکی از افعال طبیعیه او است، مثل دیدن و شنیدن. و همین‏طور نفس «عفیف» که این صفت، خُلق آن شده است، به طوری که حفظ نفس کند که گویی یکی از افعال طبیعیه او است.»

ایشان فرموده‏اند: «اگر بخواهید خدمت‏گزار اسلام باشید، خدمت‏گزار ملت اسلام باشید، باید دانشگاه، فیضیه و همه آنها که مربوط به دانشگاه، هستند و همه آنها که مربوط به فیضیه هستند، در رأس برنامه تحصیلی‏شان برنامه اخلاقی و برنامه تهذیبی باشد تا فرآورده‏های آن، امثال مطهری؛ را به جامعه تسلیم کند.»

برای تحصیل ارزشهای اخلاقی روشهای گوناگونی وجود دارد:

اول: خودآغازی

حضرت امام؛ در بسیاری از ملاقاتهای خود با روحانیت و اقشار مختلف مردم، بر تزکیه و تهذیب نفس تأکید داشتند و بر این باور بودند که: «مبدأ هر امری از خود آدم شروع می‏شود.» و اصلاح نفس را «ما باید از خودمان شروع کنیم.»

ایشان در جای دیگری فرموده‏اند: «تهذیب را از خودتان شروع کنید؛ چون تا اصلاح نکنید نفوس خودتان را، از خودتان شروع نکنید و خودتان را تهذیب نکنید، شما نمی‏توانید دیگران را تهذیب کنید. آدمی که خودش آدم صحیحی نیست، نمی‏تواند دیگران را تصحیح کند.»

دوم: غنیمت شمردن فرصت جوانی

امام؛ همواره به جوانان سفارش می‏کردند: «شما الآن جوان هستید، می‏توانید خودتان را تهذیب کنید.» و نیز فرمودند: «نگذارید قوای جوانی از دستتان برود. هرچه قوای جوانی از دست برود، ریشه‏های اخلاق فاسد در انسان زیادتر می‏شود.»

سوم: تقدم تزکیه بر تعلیم

امام؛ در برنامه تربیتی و اخلاقی خود تزکیه را مقدم بر تعلیم می‏دانند: «تزکیه مقدم است بر همه چیز. طلبه‏ای که در مدرسه درس می‏خواند، هم‏دوش با درس، هم‏قدم با درس تزکیه لازم دارد.»

مبلغان،شماره:103،ص45.