آیت الله العظمی مکارم شیرازی

مسجد بايد كانون جذب باشد و مثل يك آهنربا، جمعيت را به سوي خودش بكشاند نه اين كه مردم با كراهت و فقط به نيت بردن ثواب، دندان بر جگر گذاشته و به مسجد بيايند.
مسجد بايد براي همه قشرها جاذبه داشته باشد و افراد با شنيدن «حي علي الصلوة‌» ، واقعا براي نماز بشتابند. در «حي علي الصلوة‌» و «حي علي خير العمل‌» تعبير از حركت نيست بلكه شتاب است و شتاب، ب دون جاذبه نيست. بايد كاري كرد كه مردم به سوي مساجد شتاب كنند. براي رسيدن به اين مقصود مي‌توان و بايد برنامه‌هايي را پياده كرد:

1- نظافت 
با ديدن هر تشكيلات و يا هر فردي اول چيزي كه نظر شما را به خود جلب مي‌كند، نظافت محل يا لباس و بدن و… است. متاسفانه مساجد ما نظافت لازم را ندارند. مساجد ما بايد مثل مسجدالحرام و مسجدالنبي كه امروزه به آن‌ها خوب رسيدگي مي‌شود، تميز و مرتب باشد.
در حديث آمده است: «من كنس مسجدا يوم الخميس ليلة الجمعه فاخرج منه التراب ما يضر في العين غفر له؛ كسي كه روز پنجشنبه (شب جمعه) مسجدي را جارو كند، پس به اندازه يك ذره خاك كه اگر در چشم رود، ضرر مي‌رساند، از مسجد خارج سازد، خداوند او را مي‌آمرزد.‌»
آيا معني اين حديث اين نيست كه به اندازه يك غبار هم نبايد در مسجد باشد؟ امام جماعت، متوليان، هيئت امنا و مديران مساجد بايد اولين وسوسه و دغدغه شان نظافت مسجد باشد. مساجد بزرگ بايد نظافت شبانه روزي داشته باشد نه هر روز يك مرتبه. بايد عده‌اي دائما در آن‌ها در حال نظافت باشند. و جاهاي ديگر نيز بايد مرتب نظافت شود.
شما مي‌خواهيد جوان را از دانشگاه به مسجد بكشانيد، سجده كه مي‌كند، بوي عرق‌هاي پايي كه قبلا روي اين فرش بوده است و ماه‌ها شسته نشده، او را آزار مي‌دهد. اين مسجد چه جاذبه‌اي دارد؟

2- نظم 
مسجد بايد منظم باشد. معلوم باشد چه ساعتي در مسجد باز و چه ساعتي بسته مي‌شود تا مردم سرگردان و بلاتكليف نباشند. در همه برنامه‌هاي مسجد بايد نظم برقرار باشد.

3- عدم مزاحمت 
مسجد نبايد براي همسايه هايش مزاحمت ايجاد كند. متاسفانه بعضي از مساجد به شكلي است كه اگر كسي بخواهد خانه بخرد، خانه كنار مسجد را نمي‌خرد. براي اين كه بلندگو را روي پشت بام گذاشته اند و تا ساعت 12 شب برنامه از آن پخش مي‌شود. مگر مستمعين روي پشت بام هستند كه اين كار لازم باشد؟ ما فقط موقع اذان مي‌توانيم صداي اذان را با بلندگو به همه شهر برسانيم و خوش آمدن و بدآمدن مردم در اين حكم تاثيري ندارد. اذان را بايد گفت و البته با يك صوت معقول بايد گفت.
بلند كردن صداي بلندگو براي برنامه‌هاي مختلف، عدم وجود پاركينگ براي مسجد، بد بودن وضعيت فاضلاب مسجد و… از عوامل ايجاد مزاحمت براي مردم است.
مسجد براي مردم قرار داده شده است (وضع للناس) نه بر عليه مردم (وضع علي الناس) .

4- برنامه‌ريزي 
مسجد براي هر سليقه و جمعيتي بايد برنامه مناسب داشته باشد. براي هر يك از كودكان، بزرگسالان، دانشجويان، جوانان و… بايد برنامه خاصي داشت. براي آن‌ها كه اهل دعا هستند برنامه دعا، براي آن‌ها كه اهل كتاب هستند، كتابخانه و براي جوانان آنچه مناسب سليقه جوانان است، برنامه‌ريزي شود.
بعضي مي‌گويند: نگذاريد بچه‌ها مسجد بيايند، چون شلوغ مي‌كنند. زن‌ها نيز مسجد نيايند چون مسجد زن خانه اوست. ولي ما مي‌گوييم: بچه‌ها واجب است به مسجد بيايند. زن‌ها هم واجب است و اجازه شوهر هم شرط نيست. براي اين كه كانوني براي آموزش اسلام (كه واجب است) جز مسجد نيست. اگر مسجد نيايد اصلا از اسلام بريده مي‌شود.
  در مستحبات اجازه شوهر شرط است ولي در واجبات كه اجازه شوهر شرط نيست. اگر اين خانم مسجد نيايد، پس اسلام را از كجا ياد بگيرد؟
بگذاريد بچه‌ها مسجد بيايند، شلوغ بكنند، يادشان مي‌دهيم كه شلوغ نكنند، بشكنند، مي‌خريم و جاي آن مي‌گذاريم. يواش يواش ياد مي‌گيرند. ولي اگر پاي بچه را از مسجد بريديم، بزرگ هم كه شد نمي‌آيد.
مادر بزرگم - خدا رحمتش كند - مرا از بچگي به مسجد مي‌برد و مي‌گفت: براي من مهر بياور. و بعد مرا تشويق مي‌كرد. وقتي مسجد مي‌آمديم، آنجا به عنوان يك مكان محبوب در اعماق روح ما جا داشت و اين‌ها مؤثر بود.
5- خوش‌رفتاري 
امام جماعت، هيئت امنا، خادم و همه بايد با احترام با مردم برخورد كنند. اگر بچه‌اي به صف اول جماعت آمد، اشكالي ندارد، دو تا هم اشكال ندارد. اگر او را بگيرند و به صف ديگر پرت كنند، ديگر مسجد نمي‌آيد. بچه‌ها را مي‌شود با احترام جابجا كرد.
همه مردم از كوچك و بزرگ بنده محبتند. متاسفانه خشونت در برخوردها و عدم رعايت آداب، باعث فرار بعضي از مردم از مساجد شده است.

6- پرهيز از افراط و تفريط 
در برنامه مسجد بعضي مي‌خواهند فيلم و وسايل ورزشي و… به مسجد بياورند. به آن‌ها مي‌گوئيم: اين‌ها خوب است ولي جايي غير از مسجد براي آن‌ها انتخاب كنيد. و بعضي نيز در مقابل آن‌ها تفريط مي‌كنند.

خاتمه 
مسجد بايد از صورت كنوني در آمده و همان بشود كه مورد توجه اسلام و قرآن است. ما بايد بتوانيم همان گونه كه انقلابمان را از مسجد شروع كرديم، آن را با مسجد حفظ كنيم. انقلاب از مسجد شروع شد اما از مسجد بريده شد و اين خيلي ضايعه است. بدانيد غير از مسجد پاسدار ديگري براي انقلاب نخواهد بود و دشمنان انقلاب هم به همين دليل اصرار دارند مسجدها را خلوت كنند.
مسجد از زمان پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و در عصر امام راحل قدس سره پايگاه اصلي انقلاب بود. الان نيز بايد نماز جمعه‌ها، مسجدها، جماعت‌ها و… پايگاه انقلاب باشند.
در مورد مساجدي كه امام ندارد و اين روزها از غير روحانيين در آن‌ها استفاده مي‌شود، از ما سؤال مي‌شود كه در اين موارد آيا غير روحاني اقامه جماعت كند يا نه؟ چه جواب بدهيم؟ تعطيل كنيم؟ مي‌گوئيم: مادامي كه دسترسي به روحاني هست (روحاني جامع الشرايط) نماز خواندن پشت سر غير روحاني جايز نيست. براي اين كه نكند نقشه‌اي باشد، همان گونه كه امام قدس سره هم همين را مي‌فرمود و مي‌گفت: مي‌خواهند مساجد را از دست روحانيين درآورند. ما بايد جوابگو باشيم، به اندازه كافي امام جماعت در مساجد داشته باشيم تا مجبور نشوند از غير روحاني استفاده كنند.‌اي بسا غير روحانييني كه نماز مي‌خوانند آدم‌هاي خوبي هم هستند ولي براي اين كه دشمن سوء استفاده نكند، بايد جلو اين كار را گرفت.