1- عالم بر اساس سنت علت و معلول و اسباب و مسببات اداره مي شود و اراده و خواست الهي و جريان مشيت او نيز بر اساس همين سنت و اصل ثابت حاکم بر نظام هستي است . به عبارت ديگر هرچند قدرت خداوند مطلق و بي کران است و او فاعل مطلق و فعال ما يشاء است، ولي اعمال قدرت از طرف او قانونمند و منضبط است و بايد قابل نيز قابليت لازم را داشته باشد .
اين پرسش شما از جهتي شبيه پرسش معروفي است که در روايات نيز آمده است و آن اين است که آيا خداوند مي تواند همه عالم را در يک تخم مرغ جا دهد بي آن که تخم مرغ بزرگ و عالم کوچک شود ؟ پاسخ اين پرسش از زبان معصومين-ع چنين است که بله خداوند مي تواند چنين کاري کند و از ناحيه فاعليت او محدوديت و اشکالي وجود ندارد، ولي اشکال در محدوديت و ناتواني و عدم قابليت قابل يعني تخم مرغ است . در اينجا نمي توان گفت که چرا خداوند کاري نمي کند که اين کار آنجام شود و اندازه هيچ کدام از تخم مرغ و عالم هيچ تغييري نکند .
شما نيز مي گوييد چرا خداوند کاري نمي کند که چيزي که به خير و صلاح من نيست تبديل به خير و صلاح من شود و معناي اين سخن به هم خوردن نظام هستي و ناديده گرفتن سنت و اصل عليت است و چنين برداشت مي شود که کارهاي خداوند دل بخواهي و ميلي و بي حساب و کتاب است .
2- يك نكته دقيق در اين زمينه اين است كه قدرت خداوند مطلق است، ولي شامل محال نمي شود. چيزي كه محال است براي همه محال است و اگر گوييم خداوند محال انجام نمي دهد و يا نمي تواند انجام دهد به خاطر محدوديت قدرت خداوند نيست، بلكه محال شدني نيست تا انجام پذير باشد.
براي روشن شدن اين مطلب توجه شما را به يک مثال جلب مي کنيم : اگر کشاورزي در زمين بذر افشاني کرده باشد و منتظر باران باشد و مصرانه از خداوند مي خواهد که باران ببارد و همزمان سفالگري منتظر تابيدن آفتاب براي خشک شدن سفالش و فروختن آن مي باشد و آو نيز مصرانه از خداوند روزي آفتابي مي خواهد در اينجا آيا خداوند مي تواند امور را به گونه اي تنظيم کند که فردا همزمان هم آفتابي باشد و هم باراني ؟ در اينجا مشکل ناتواني خداوند بر تحقق خواسته اين دو دعا کننده نيست بلکه مشکل اين است که نظام هستي به گونه اي است که جمع هر دو در يک زمان ممکن نيست .
3- افعال و مشيت الهي بر اساس حکمت است و همه کارهاي خداوند حکيمانه است و اگر اجابت دعا با حکمت او منافاتي داشته باشد بي شک مستجاب نخواهد شد . امير مومنان –علیه السلام- در روايتي نوراني مي فرمايد :
إن كرم الله سبحانه لا ينقض حكمته فلذلك لا يقع [لا تقع‏] الإجابة في كل دعوة ؛ قطعا لطف و کرم خداوند حکمت او را نقض و باطل نمي کند و به همين دليل هر دعايي اجابت نمي شود . غررالحكم ح