آلودگی هوا قصه‌ پرغصه این روزهاست. قصه‌ای که در هر کوی و برزن و هر تکیه و دکّه‌ای به‌تکرار سَراییده می‌شود. انصاف اگر به خرج دهیم، همه‌ تقصیرها را نباید به گردن معضلات کلان‌شهری چون آلاینده‌ها (قارقارک‌های دودزا و کارخانه‌جات) بیفکنیم. بلکه ناسپاسی و عصیان این بشر دو پا نیز در امساک و تیره‌بخشی آسمان سهمی است عظیم و درخور اعتنا.

همین روزها که همه در حسرت یک قطره بارانیم، آیا هیچ از خود پرسیده‌ایم چرا درب آسمان به روی زمین بسته است و چرا خدای آسمان با زمینیان بنای قهر گذاشته است؟

بیایید اندکی به خودمان بقبولانیم که علل معنوی نیز در حوزه حیات مادی، اثرگذارند!

در اقلیم‌شناسی دانش دنیا گفته می‌شود امواج فراباری که فی‌المثل از دریای مدیترانه به شمال و غرب ایران حرکت کرده و تحت تاثیر هوای سرد و برودت خاص قرار گرفته است تبدیل به باران، برف یا تگرگ می‌شود.

براستی این ابرها را چه چیزی حرکت داد؟ از روی عراق گذرانید نبارید به ایران رسید بارید. از آسمان ایران گذر کرد به آسمان افغانستان درآمد آنقدر بارید که سیل شد و تا خواست برسد به حدود مالزی تبدیل به باران های اسیدی شد. حکما علتی دارد کسی منکر آن نیست اما همه سخن این است که سلسله اسباب همه منحصر در سبب مادی نیست.

مسلمانیم و در کسوت اسلام، اما مع‌الاسف گاهی در حوزه تعقل و اندیشه، مادیگرا. یعنی معالیل را تحلیل می‌کنیم و می‌بریم تا برسیم به علل مادی. و چنین می‌انگاریم که پشت این علل مادی، هیچ علل معنوی نیست. در حالیکه بر اساس آموزه‌های قرآن، حضرت رسول(ص) و پیشوایان پاک(ع)، کثرت و قلّت باران، برکت و نکبت آن، ریشه در علل معنوی دارد.

مگر حضرت رحمان، در همیشه‌ترین کتابش نفرمود: وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَی آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَکنْ کذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا کانُوا یکسِبُونَ(الأعراف/96)[و اگر اهل شهرها و آبادی‌ها، ایمان می‌آوردند و تقوا پیشه می‌کردند، برکات آسمان و زمین را بر آن‌ها می‌گشودیم؛ ولی (آن‌ها حق را) تکذیب کردند؛ ما هم آنان را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم.]

و چرا فرمود: قُلْ أَرَأَیتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاوُکمْ غَوْرًا فَمَنْ یأْتِیکمْ بِمَاءٍ مَعِینٍ(الملک/30)[بگو: «به من خبر دهید اگر آب‌های (سرزمین) شما در زمین فرو رود، چه کسی می‌تواند آب جاری و گوارا در دسترس شما قرار دهد؟!»].

به‌راستی آیا ما تقوا پیشه کردیم آن‌گونه که باید؟

زمین، آسمان، کوه و دریا همه مأموران خداوندند. گاه در اثر لغزش‌ها و گناهانی که از آدمیان سر می‌زند و به دست «من» و «ما» می‌رود، این مأموران معذور خدا بر او سخت می‌گیرند؛ این می‌شود که آسمان نمی‌باراند، زمین نمی‌رویاند و…

این کریمه را حتماً از نظر گذرانده‌اید:

وَمَا أَصَابَکمْ مِنْ مُصِیبَةٍ فَبِمَا کسَبَتْ أَیدِیکمْ وَیعْفُو عَنْ کثِیرٍ(شوری/30)

[هر مصیبتی به شما رسد به خاطر اعمالی است که انجام داده‌اید و بسیاری را نیز عفو می‌کند!]

«باد»، مأمور خداست. قوم عاد را «باد» از میان برد؛ اما اینک که بیش از هر زمان به «باد» (برای لقاح ابرهای باران‌زا) محتاجیم، نمی‌وزد.

حکایت همان است که گفتم: ما مقصریم.

و مگر رسول آب و آیینه نفرمود:

« حالی که خداوند بر امتی خشم گیرد و عذاب بر آنان فرو نفرستد، نرخ‌ها گران و عمرها کوتاه، تاجران، بی‌سود، و درختان، بی‌ثمر، نهرها بی‌آب، باران منقطع و اشرار مسلّط می‌شوند.»

چاره این تقصیر چیست؟

روی آوردن به درگاه چاره‌ساز.

چگونه؟

با ذکر شریف استغفار.

این نسخه اسرارآمیز الهی است که هود و نوح نبی (علیهماالسلام) در زمان قحطی و خشکسالی به قومشان تعلیم دادند: وَیا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیهِ یرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَیکمْ مِدْرَارًا وَیزِدْکمْ قُوَّةً إِلَی قُوَّتِکمْ وَلَا تَتَوَلَّوْا مُجْرِمِینَ(هود/52)

[و ای قوم من! از پروردگارتان طلب آمرزش کنید، سپس به سوی او بازگردید تا (باران) آسمان را پی‌درپی بر شما بفرستد؛ و نیرویی بر نیرویتان بیفزاید! و گنهکارانه، روی (از حق) برنتابید!»].

فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّارًا (نوح/10) یُرْسِلِ السَّمَاء عَلَیْكُم مِّدْرَارًا(نوح/11) وَیُمْدِدْكُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِینَ وَیَجْعَل لَّكُمْ جَنَّاتٍ وَیَجْعَل لَّكُمْ أَنْهَارًا(نوح/12).

و گفتم: از پروردگارتان آمرزش بخواهید كه او همواره آمرزنده است. [تا] بر شما از آسمان بارانِ پى در پى فرستد. و شما را به اموال و پسران، یارى كند، و برایتان باغ‌ها قرار دهد و نهرها براى شما پدید آورد.]

و اگر پیش خدا خود را مقصر انگاشتی به عشق باران‌آفرین وضویی بساز. به شیوه معصومان پاک(علیهم‌السلام) با نماز باران‌خواهی(استسقا)، نخست خانه دل را غبارزدایی کنیم وانگهی طبیعت و آسمان را. نیت کن و دو رکعت نماز (بسان نماز عید فطر) بگذار، رکعت نخست، پنج قنوت بگیر و رکعت دوم، چهار قنوت. در قنوت هم هر چه گفتی، گفتی و هر چه خواستی، خواستی، اما بدان که نیکوتر آن است چیزی بر زبان برانی که در نزول باران خدا موثر افتد.

اما نماز باران را - چنانکه بزرگان گفته‌اند -ادب و آدابی است:

1. خضوع و خشوع:

از نکوهش خداوند در آیه «فَلَولا اِذ جاءَهُم بَأسُنا تَضَرَّعوا ولـکن قَسَت قُلوبُهُم»( انعام 66/43) می‌توان دریافت که هنگام برگزاری نماز استسقا، پیشوای نمازگزاران، باید فروتنانه در محراب عبادت بایستد.

2. استغفار و توبه:

آیات کریمه‌‌ای چون نوح/71،10ـ 111; هود/11،52 به ما می‌فهماند که به هنگام باران‌خواهی، شرط توبه و استغفار نیز لازم است.

سه روز روزه متوالی، وارونه کردن عبا هنگام نماز، به پای داشتن نماز در بیابان، به همراه بردن کهن‌سالان و خردسالان و جدا کردن اطفال از مادران نیز از جمله دیگر آدابی است که از منابع روایی برمی‌آید.

بارالها! باران رحمتت را بر اهل این دیار، دریغ مدار! اللهم آمین!