الكافي عَنْ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ فِي كِتَابِ عَلِيٍّ ع إِنَّ أَشَدَّ النَّاسِ بَلَاءً النَّبِيُّونَ ثُمَّ الْوَصِيُّونَ ثُمَّ الْأَمْثَلُ فَالْأَمْثَلُ وَ إِنَّمَا يُبْتَلَى الْمُؤْمِنُ عَلَى قَدْرِ أَعْمَالِهِ الْحَسَنَةِ فَمَنْ صَحَّ دِينُهُ وَ حَسُنَ عَمَلُهُ اشْتَدَّ بَلَاؤُهُ وَ ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَجْعَلِ الدُّنْيَا ثَوَاباً لِمُؤْمِنٍ وَ لَا عُقُوبَةً لِكَافِرٍ وَ مَنْ سَخُفَ دِينُهُ وَ ضَعُفَ عَمَلُهُ قَلَّ بَلَاؤُهُ وَ أَنَّ الْبَلَاءَ أَسْرَعُ إِلَى الْمُؤْمِنِ التَّقِيِّ مِنَ الْمَطَرِ إِلَى قَرَارِ الْأَرضْ


بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج‏64، ص: 222

كافى (ج 2 ص 259) به سندش از امام صادق عليه السّلام كه در كتاب على عليه السّلام است بلاكش ‏تر مردم پيغمبرانند، وانگه هر كه بدان ها مانند و پس مانندتر است بترتيب، و همانا مؤمن به اندازه كارهاى خويش بلا كشد، و هر كه دينش درست و كردارش نيك است بلايش سخت باشد ، براى آنكه خدا عز و جل دنيا را نه پاداش مؤمن ساخته و نه كيفر كافر، و هر كه دينش سبك و عملش سست است ، بلايش كم است، و راستى بلا شتابانتر است به سوى مؤمن با تقوى ، از باران به قرارگاه زمين (زمين‏هاى پست و گودال‏ها)

اخلاق اسلامى-ترجمه جلد پانزدهم بحار الانوار، ص: 175

خداوند متعال مؤمن را با گرفتاري ها و مصيبت‏ها مورد تفقد و نوازش و مرحمت قرار مي ‏دهد همان گونه كه مسافران براى خانواده ‏هاى خود تحفه و هدايا مي آورند،

خداوند ، دنيا را از بنده مؤمن خود نگه مى‏دارد ، همان گونه كه طبيب بيمارى را از شخص دفع مى‏كند.
حضرت رضا عليه السّلام از پدرانش عليهم السّلام روايت مي كند كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و اله فرمودند: از حالا تا روز قيامت هيچ مؤمنى نخواهد بود ، مگر اينكه همسايه‏اى او را اذيت مى‏كند.

سماعه گويد: حضرت صادق عليه السّلام فرمود: در كتاب على عليه السّلام آمده كه پيامبران بيش از همه گرفتار مصيبت مي گردند و بعد اوصياء و پس از آن كسانى كه به آنها نزديك‏ترند و مؤمن هم به اندازه كارهاى نيكش گرفتار مى‏شود ، هر كس دينش درست و اعمالش نيك باشد گرفتاريش بيشتر خواهد شد.

يونس بن عمار گويد: به حضرت صادق عليه السّلام عرض كردم:  اين بيمارى كه در چهره ‏ام ظاهر شده مردم خيال مى‏كنند ، كه خداوند به هر بنده‏اى كه نياز ندارد او را به اين درد مبتلا مى‏كند، امام عليه السّلام فرمود: مؤمن آل فرعون هم دستش معيوب بود ولى با همه آنها تبليغ دين مي كرد.

ايمان و كفر-ترجمه الإيمان و الكفر بحار الانوار، ج‏1، ص: 112

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَوْ لَا أَنِّي أَسْتَحْيِي مِنْ عَبْدِيَ الْمُؤْمِنِ مَا تَرَكْتُ عَلَيْهِ خِرْقَةً يَتَوَارَى بِهَا وَ إِذَا كَمَلَتْ لَهُ الْإِيمَانُ ابْتَلَيْتُهُ بِضَعْفٍ فِي قُوَّتِهِ وَ قِلَّةٍ فِي رِزْقِهِ فَإِنْ هُوَ حَرِجَ أَعَدْتُ إِلَيْهِ فَإِنْ صَبَرَ بَاهَيْتُ بِهِ مَلَائِكَتِي

بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج‏64، ص: 226

رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله ، خداي  عز و جل فرمود: اگر شرم از بنده مؤمنم نداشتم تيكه جامه‏اى برايش نگذاشتم كه خود را بدان پوشد و چون ايمانش را كامل كنم دچارش سازم به سستى نيرو و كمى روزى، و اگر دل تنگ و ناشكيب شد به او باز دهم و اگر شكيبا شد به وجود او بر فرشته‏هايم ببالم .

اخلاق اسلامى-ترجمه جلد پانزدهم بحار الانوار، ص: 178
نرم افزار گنجينه روايات شيعه

…ْ  وَ عَسىَ أَن تَكْرَهُواْ شَيًْا وَ هُوَ خَيرٌْ لَّكُمْ  وَ عَسىَ أَن تُحِبُّوا شَيًْا وَ هُوَ شَرٌّ لَّكُمْ  وَ اللَّهُ يَعْلَمُ وَ أَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ(216.بقره)
و بسا چيزى را خوش نداريد و آن براى شما بهتر است، و بسا چيزى را دوست داريد و آن براى شما بدتر است، و خدا مى‏داند و شما نمي دانيد.

بدان چيزهايى كه نفس به آن سازگار است همه آنها محبوب و مطلوب انسان در مرتبه بشريّت است و چيزهايى كه با نفس ناسازگار است ، هر چه كه مى‏خواهد باشد- در مرتبه بشريّت نبوده و مكروه و ناپسند است، و بيشتر اوقات انسان آنچه را كه با نفس يا قوّه عاقله سازگار است يا نيست مى‏داند.

پروردگار جهان با اين لحن قاطع مى‏گويد: كه افراد بشر نبايد تشخيص خودشان را در مسائل مربوط به سرنوشتشان حاكم سازند ،‌ چرا كه علم آنها از هر نظر محدود و ناچيز است و معلوماتشان در برابر مجهولات همچون قطره‏اى در برابر دريا است. آنها با توجه به علم محدود خود نبايد در برابر احكام الهى روى در هم كشند.

توجه به اين حقيقت روح انضباط و تسليم در برابر قوانين الهى را در انسان پرورش مى‏دهد، و درك و ديد او را از محيط هاى محدود فراتر مى‏برد و به نامحدود ؛ يعنى علم بى‏پايان خدا پيوند مى‏دهد.

نرم افزار جامع التفاسير شيعه

وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْديكُمْ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثيرٍ .30 شوري

و آنچه از مصيبت‏ها به شما برسد ، به خاطر گناهانى است كه خود كسب كرده‏ايد، و از بسيارى نيز درمى‏گذرد.

خطاب در اين آيه اجتماعى و متوجه به جامعه است، و مانند خطابهاى ديگر منحل به خطابهاى جزئى و به فرد فرد اجتماع نيست، و لازمه‏اش اين است كه مراد از مصيبت هم مصائب عمومى و همگانى از قبيل قحطى، گرانى، و با، زلزله و امثال آن باشد.

پس مراد آيه اين شد: مصائب و ناملايماتى كه متوجه جامعه شما مى‏شود، همه به خاطر گناهانى است كه مرتكب مى‏شويد، و خدا از بسيارى از آن گناهان درمى‏گذرد و شما را به جرم آن نمى‏گيرد

ممكن هم هست خطاب در آيه منحل به خطابهاى جزئى و متوجه به فرد فرد بشر بشود، آن وقت مراد از” مصيبت” ناملايماتى است كه متوجه جان و مال و فرزند و عرض تك تك افراد مى‏شود و ناشى از گنا هانى است كه هر كس خودش مرتكب شده، و خدا از بسيارى از آن گناهان درمى‏گذرد.

و به هر حال چه خطاب عمومى غير منحل باشد، و چه عمومى منحل، از سياق بر مى‏آيد كه اولا مؤمن و كافر را يكسان شامل مى‏شود، و مؤيد اين معنا آيه بعدى است كه به طور مسلم متوجه مؤمن و كافر است. و ثانيا مراد از جمله” بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ” تنها گناهان و زشتي ها است، نه تمامى اعمال چه خوب و چه بد. و ثالثا مراد از مصائبى كه به انسانها مى‏رسد آثار سوء دنيايى اعمال است، آثارى كه بين آنها و آن اعمال ارتباط و تداعى خاصى است، نه جزاى آخرتى اعمال.

با اين بيان اولا جواب يك شبهه در خصوص آيه شريفه، داده مى‏شود. و ثانيا تفسيرى كه بعضى در باره آيه كرده‏اند رد مى‏شود.

اما شبهه‏ اى كه شده اين است كه بعضى گفته ‏اند: اگر منظور از مصائب عموم مصيبت‏ها باشد، اين عموميت با مصائبى كه انبياء (عليهم السلام ) با آن مواجه شدند منتفى مي شود، چون انبياء (عليهم السلام) معصوم بودند و گناهى نداشتند تا مستوجب آن مصائب گردند، و همچنين اطفال و ديوانگان مكلف به هيچ تكليفى نيستند تا به خاطر مخالفت با آن تكاليف مستوجب مصائب شوند، پس ناگزير بايد از عموميت آيه صرف نظر نموده آن را به مصائب انبياء و اطفال و مجانين تخصيص زد.

جواب اين شبهه اين است: اين كه در آيه فرموده” فَبِما كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ” و مصائب را مستند به گناهان كرده خود دليل است بر اينكه خطاب در آيه متوجه كسانى است كه صدور گناه از آنان ممكن باشد، پس آيه شريفه از اول شامل انبياء و افراد غير مكلف نيست، و شامل نشدن آن از باب تخصص است نه تخصيص.

و اما تفسيرى كه براى آيه كرده اين است كه: به مقتضاى اين آيه بايد تمامى گناهان همه مؤمنين آمرزيده شود، براى اينكه گناهانشان يا از آنهايى است كه مصائب دنيوى را به بار مي آورد، و عقوبتش را در همين دنيا مى‏چشند، و يا از آنهايى است كه مورد عفو قرار مى‏گيرد، پس در آخرت هيچ گناهى ندارند.
وجه بى‏ پايگى اين تفسير اين است كه (سياق آن را در نظر نگرفته ‏اند، و فقط مفاد تحت اللفظى آن را ملاك قرار داده‏اند و) آيه شريفه در مقام اثبات ارتباط بين مصائب و گناهان است، و تنها مى‏خواهد بفرمايد: گناهان آثار سويى هم در دنيا دارند، چيزى كه هست بعضى از آن آثار به صاحبش اصابت مى‏كند، و بعضى بخشوده مى‏شوند، و به خاطر عواملى از قبيل صله رحم، صدقه، دعاى مؤمنين، توبه و امثال آن- كه در اخبار آمده- آثار آنها از صاحبش برمى‏گردد، و اما در باره آثار سوء آخرتى گناهان، همانطور كه گفتيم آيه شريفه ساكت است، و در مقام اثبات يا نفى آن نيست.

مانعى ندارد كه برخى از كيفر مجرمان را خدا در دنيا بدهد و بعضى را عفو كند و اما كسانى مانند معصومين يا اطفال غير مكلف و ديوانگان كه جرمى ندارند هر گاه دچار دردهايى چون بيمارى و جز آن شوند. براى اين است كه خدا عوض آن را در اخرت به آنها بدهد و نيز آنچه خدا مصلحت بداند.

از على عليه السلام از پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله

روايت شده كه فرمود : بهترين آيه در قرآن اين آيه است .

يا على هيچ خراش چوبى يا لغزش قدمى براى آدمى پيش نمي آيد ؛ مگر در مقابل گناهى كه كرده است.

و اما گناهانى را كه خدا در دنيا عفو كرده، كريمتر از آن است كه در آخرت عقوبت كند.

و گناهانى را كه در دنيا كيفر داده ، خداوند عادلتر از آن است ، كه دوباره در اخرت كيفر دهد.

ترجمه جوامع الجامع، ج‏5، ص: 497

نرم افزار جامع التفاسير شيعه .