آیا اخلاق و روحیات اشخاص، در سایه تربیت قابل تغییر است؟

اکثریت دانشمندان معتقدند که اخلاق و روحیات اشخاص در سایه تربیت کاملًا قابل تغییر میباشد.
 تجربیات فراوانی که روي افراد
 افراد شرور و نادرست شده نیز این حقیقت را کاملًا اثبات کرده است که براثر «محیط سالم» و «معاشرت خوب »  و«تربیت عالی» افراد شرور و نادرست کاملًا اصلاح شده اند؛ بعلاوه اگر این نبود تمام دستورهاي آسمانی انبیا  
پیشوایان دینی لغو میشد، زیرا اینها همه براي تربیت نفوس انسانهاست؛ همچنین تمام مجازاتهایی که جنبه تأدیبی دارند و در میان
تمام اقوام جهان معمول است، بیهوده بود!
ما می بینیم حتی حیوانات درنده و وحشی را در سایه تربیت رام می کنند و در راه هایی برخلاف خلق و خوي اصلی به کار
وامی دارند، چگونه میتوان باور کرد که اخلاق سوء در افراد انسان از درنده خویی حیوانات وحشی ریشه دارتر باشد!
به عقیده ما براي اثبات این مدعا راهی بهتر از این نیست که طرز به وجود آمدن یک ملکه اخلاقی را بررسی کنیم تا از همان راه 
که به وجود می آید، راه از بین بردن آن را دریابیم: این را میدانیم که هر عمل خوب یا بد اثري موافق خود در روح انسان باقی
میگذارد و روح انسان را به سوي خود جذب می کند، تکرار یک عمل این اثر را بیشتر می نماید و کم کم کیفیتی به نام « عادت » حاصل میشود و اگر بیشتر شودبه صورت « ملکه درمی آید و به این ترتیب تمایل درونی انسان با ریشه دار شدن عادات و ملکات نسبت به انجام عمل بیشتر میگردد، این حقیقتی است که تجربه آن را بخوبی ثابت می کند.بنابراین چنانکه عادات و ملکات اخلاقی در سایه تکرار عمل تشکیل می گردد، از همین طریق قابل زوال است، یعنی نخست عمل
است.  سپس« تکرار » وبعدتشکیل صفت و ملکه اخلاقی است
البته تلقین، تفکر، تعلیمات صحیح و محیط سالم- که آن هم اثر تلقینی دارد- در فراهم آوردن زمینه در روح، براي پذیرشو
تشکیل اخلاق خوب بسیار مؤثر است.

مشاهده شده در کتاب زندگی در پرتو اخلاق/ناصر مکارم شیرازی/ص18