مصونيت پيامبر از خطا واشتباه در امور زندگى و جريانهاى عادى از جمله مسائلى است كه در علم كلام پيرامون آن بحث و گفتگو شده و اقوال فراوانى درباره آن به چشم مى‏خورد، در اين مورد، خرد براى حفظ «اعتماد مردم» به گفتار و رفتار پيامبر (ص) مصونيت را يك حالت لازم و شرط حتمى تلقى مى‏كند:
خطا و اشتباه در غير تبليغ دين به دو صورت متصور است:
الف - خطا در انجام وظيفه مذهبى اعم از فردى مانند اشتباه در ركعات نماز و يا اجتماعى مانند كشتن فرد بى گناه.
ب - اشتباه در امور روزانه زندگى.
مسأله جلب اعتماد مردم كه عامل مهم در پيشرفت مقاصد پيامبران است ايجاب مى‏كند كه پيامبران در قسمت عمل به وظائف مذهبى اعم از فردى و اجتماعى مصون از اشتباه باشند، زيرا اشتباه در اين قسمت كم كم سبب مى‏شود كه مردم در تعاليم و گفته‏هاى آنان به ديده شك و ترديد بنگرند و با خود چنين بينديشند:
«وقتى پيامبر در عمل به وظائف، اشتباه و خطا مى‏كند، از كجا معلوم كه در بيان تعاليم دچار اشتباه نشود؟» .
اين انديشه ايجاب مى‏كند كه پيامبران در كارهاى عادى و جريانهاى روزمره نيز از اشتباه و خطا مصون باشند، زيرا اشتباه در اين مورد از اعتماد مردم مى‏كاهد و سبب مى‏شود كه مردم به تعاليم او از ديده ديگرى بنگرند.
اشتباه نشود! ما نمى‏گوئيم اشتباه در امور زندگى ملازم با اشتباه در بيان وظائف و تعاليم است زيرا چه بسا ممكن است مردى از جانب خدا در قسمت دوم مصونيت داشته باشد ولى در امور عادى دچار خطا و لغزش گردد و تفكيك ميان اين دو كاملاً صحيح و پابرجاست.
اين تفكيك براى دانشمندان كاملاً امكان‏پذير است، ولى روى سخن در اينجا با افراد ديگر است كه نمى‏توانند به اين نوع از مسائل با ديده تفكيك بنگرند، بلكه همه را به يك چوب مى‏رانند و وجود شك و ترديد يا خطا و خلاف در زندگى روزمره خود، موجب جوانه زدن شك در ديگر امور مربوط به پيامبر مى‏شود.
خداوند براى پيشرفت مقاصد بعثت، بايد پيامبران را با مصونيت و پيراستگى كامل مجهز سازد، تا از اين جهت اعتماد صددرصد مردم را به آموزگاران وحى جلب نمايد و در نتيجه هدف و مقصد بعثت كه تربيت و گرايش مردم است جامعه عمل بپوشد.
لذا امام ششم در روايتى مى‏فرمايد:
«روح القدس تحمل النبوه و روح القدس لاينام ولا يغفل ولا يلهور ولا يسهو:روح القدس حامل نبوت است، او نمى‏خوابد و غفلت نمى‏كند و از او اشتباهى رخ نمى‏دهد» 1
تا اينجا با داورى خرد در مسأله تجويز خطا و سهو بر پيامبران آشنا شديم اكنون وقت آن رسيده است كه با منطق قرآن در اين مورد نيز آشنا شويم، طبعاً منطق هر دو يكسان بوده و كوچك‏ترين اختلافى ميان آن دو نخواهد بود.

مصونيت و پيراستگى پيامبر از خلاف و خطا، بسان ديگر پيامبران داراى مراحل سه‏گانه است، و اين مراحل عبارتنداز:
1- مصونيت مطلق (عمدى و سهوى) در تبليغ شريعت.
2- عصمت از خلاف و گناه در رفتار و گفتار.
3- پيراستگى از خطا و لغزش در جريانهاى عادى.

پيامبر اسلام و پيراستگى از گناه‏

گذشته از آيات فراوانى كه بر عصمت همه پيامبران از گناه دلالت دارند، مى‏توان از آيه ذيل مصونيت او را از گناه استفاده كرد:
«و ان كادوا ليفتنونك عن الذى اوحينا اليك لتفترى علينا غيره و اذاً لا تخذوك خليلاً»
«آنان (مشركان) نزديك بود كه با پيشنهاد خود، تو را از آنچه، به تو وحى كرديم، بفريبند، تا غير آن را به ما نسبت دهى در اين هنگام تو را دوست خود بر مى‏گزيدند».
«و لولا ان ثبتناك لقد كدت تركن اليهم شيئا قليلاً»
«اگر به تو استوارى نمى‏بخشيديم، نزديك بود كه مقدار كمى به آنان متمايل گردى» .
«اذا لا ذقناك ضعف الحيوة وضعف الممات ثم لاتجد لك علينا نصيراً» (اسراء /73-75).
«در اين صورت دو برابر مجازات (مشركين) در زندگى دنيا و دو برابر مجازات آنان در سراى ديگر را به تو مى‏چشانديم، آنگاه در برابر ما، ياورى پيدا نمى‏كردى».
مفسران درباره علت نزول آيات، شأن نزولهاى گوناگونى نقل كرده‏اند كه بسيارى از آنها به خاطر مكى بودن آيات، صحيح و استوار نيست، تنها شأن نزولى كه با زمان نزول آنها تطبيق مى‏كند، همان است كه ابى حفص «صائغ» از امام باقر (ع) نقل مى‏كند كه قريش به پيامبر پيشنهاد كردند كه آنها خداى او را يك سال بپرستند مشروط بر اين كه پيامبر نيز بتان قريش را به همين اندازه پرستش نمايد.
اختلاف شأن نزولها در مفاد آيه تأثيرى ندارد آنچه مهم است اين است كه در آيه «ولو لا ان ثبتنناك لقد كدت تركن اليهم» دقت كافى انجام دهيم و براى توضيح دلالت آيه نكاتى يادآور مى‏شويم:
1- برخى از كوته نظران خواسته‏اند آيه را گواه بر عدم عصمت پيامبر بگيرند، در حالى كه از نظر محققان آيه از دلائل نقلى عصمت او مى‏باشد، و در حقيقت، باريك بينان و ژرف نگران از درختى كه در نظر مخالفان تلخ است ميوه شيرين چيده و خلاف مقصود آنان را استخراج كرده‏اند.
2- لازم است در تعيين فاعل فعل «كادوا» كه ضمير متصل «و ان كادوا ليفتنونك» از آن حاكى است، دقت كنيم ظاهر آيه نشان مى‏دهد كه مقصود از ضمير «كادوا» همان مشركان است و فاعل «ليفتنونك» نيز از آن حاكى مى‏باشد، و روى هم رفته مفاد آيه اين است: مشركان نزديك شدند كه او را بفريبند، و در اين آيه سخنى از نزديك شدن پيامبر (ص) به ميان نيامده است .
3- آيه «ولولا ان ثبتناك لقد كدت تركن اليهم شيئاً قليلاً» از دو جمله كه يكى شرط (ثبتناك» و ديگرى جزا (لقد كدت تركن) تشكيل يافته است و لفظ «لولا» در زبان عرب، معادل «اگر نبود» (يا اگر نه اين بود) در زبان فارسى است در اين صورت مفاد آيه اين است اگر نه اين بود كه تو را ثابت قدم نگه داشتيم، نزديك بود كه به آنها متمايل شوى، ولى تثبيت الهى مانع از تحقق نزديكى شد، نه تنها ميل و انعطافى از تو سر نزد، بلكه به آن هم نزديك نشدى.
4- اين ثبيت الهى، جز تثبيت در مرحله فكر و انديشه، آنگاه در مرحله عمل و رفتار چيزى نيست؛ يعنى لطف الهى آنچنان شامل حال او گرديد كه قرب به مشركان و سازش با آنها درباره پرستش بتان آنها، نه در ذهن و انديشه او جوانه زد و نه در خارج جامه عمل پوشيد.
و تثبيت به اين معنى جز عصمت و «تسديد» پيامبران به وسيله روح القدس و غيره چيز ديگرى نيست.
5- بايد توجه داشت كه اين تثبيت به يك مورد و دو مورد اختصاص ندارد، بلكه پيوسته شامل حال او مى‏باشد زيرا همان جهت كه سبب شد خدا به پيامبر در اين مورد خاص، استقامت قدم و استوارى گام بخشد، در ديگر موارد نيز وجود دارد، و جهتى ندارد كه در يك مورد او را تثبيت كند و در مراحل ديگر او را به خود واگذارد.
6- تثبيت الهى آنچنان نيست كه عنان اختيار و آزادى را از كف بربايد و ديگر، پيامبر تثبيت شده نتواند بر خلاف آن كارى صورت‏ندهد بلكه با اين وضع مى‏تواند يكى از دو طرف كار را برگزيند براى بيان اين جهت در آيه سوم مى‏فرمايد:
«اذا لا ذقناك ضعف الحيوة وضعف الممات ثم لا تجدلك علينا نصيراً»
«در اين موقع دو برابر عذاب (مشركان) را در زندگى اين جهان و جهان ديگر به تو مى‏چشانيم، آنگاه در برابر ما ياورى پيدا نمى‏كردى».
با توجه به اين نكات روشن شد كه نه تنها مفاد آيه در كام «عدليه» كه عصمت را حالت لازم در پيامبران مى‏دانند، تلخ نيست، بلكه بسيار شيرين و نويد بخش است و آن اين است كه: خداوند پيامبر خود را به خود او واگذار نمى‏كند و در لغزشها و سراشيبى‏ها به او تثبيت و استوارى مى‏بخشد و او را از قرب و نزديك شدن به گناه (تا چه رسد به خود آن) باز مى‏دارد.
و در حقيقت، جمله «ولولا ان ثبتناك لقد كدت تركن» بسان «ولولا فضل الله عليك و رحمته لهمت طائفة ان يضلوك»(نساء /113) است جز اين كه آيه مورد بحث مربوط به تثبيت در برابر گناه و آيه دوم مربوط به صيانت پيامبر از لغزشهاى سهوى و غير عمدى است و با صرف نظر از اين تفاوت شيوه بيان و نحوه دلالت در همه‏يكسان است و هم اكنون در بحث بعد كه پيرامون پيراستگى پيامبر از خطا است گفتگو مى‏كنيم، و پيرامون آيه توضيح كافى خواهيم داد.

آرامش چیست ؟
نگاه به گذشته و شکر خدا
نگاه به اینده و اعتماد به خدا
نگاه به اطراف و جستجوی خدا
نگاه به درون و دیدن خدا
لحظه هایت سر شار از بوی خدا . . .

شکرت خدا…

سفارش اميرالمؤمنين علي عليه السلام درباره ي نماز اول وقت چه بود؟
امير المؤمنين عليٌّ عليه‏السلام
مِن كتابهِ لمحمّدِ ابنِ أبيبكرٍ: اِرتَقِبْ وقتَ الصَّلاةِ فَصَلِّها لِوَقتِها ، ولا تَعَجَّلْ بها قَبلَهُ لِفَرَاغٍ ، ولا تُؤخِّرْها عَنهُ لِشُغلٍ .
امام على عليه‏السلام
- در نامه خود به محمّد بن ابى بكر- : مراقب وقت نماز باش و آن را به هنگام بخوان ، نه به دليل بيكارى آن را پيش از موقع بخوان و نه به سبب كارى آن را از وقتش به تأخير انداز .
بحار الأنوار : 83 / 14 / 25 منتخب ميزان الحكمة : 328

افسوس كه عمرى پى اغيار دويديم *** از يار بمانديم وبه مقصد نرسيديم

سرمايه ز كف رفت وتجارت ننموديم *** جز حسرت واندوه متاعى نخريديم

پس سعى نموديم كه ببينيم رخ دوست *** جان ها به لب آمد، رخ دلدار نديديم

ما تشنه لب اندر لب دريا متحيّر *** آبى به جز از خون دل خود نچشيديم

اى بسته به زنجير تو دل هاى محبّان *** رحمى كه در اين باديه بس رنج كشيديم

چندان كه به ياد تو شب وروز نشستيم *** از شام فراقت چو سحر گه ندميديم

اى حجّت حقّ پرده ز رخسار برافكن *** كز هجر تو ما پيرهن صبر دريديم

ما چشم به راهيم به هر شام وسحرگاه *** در راه تو از غير خيال تو رهيديم

اى دست خدا دست برآور كه ز دشمن *** بس ظلم بديديم وبسى طعنه شنيديم

شمشير كَجَت، راست كند قامت دين را *** هم قامت ما را كه ز هجر تو خميديم

اى صاحب ولايت ووالاتر از همه *** اى چشمه حيات وافاضات دائمه

اى ابتداى خلقت وسر حلقه وجود *** اى انتهاى سلسله اولياء همه

از جلوه تو، خلقت عالم شروع شد *** از عمر تو، به دور زمان، حُسن خاتمه

شاها به افتخار قدوم شريف تو *** شد سامرا به عالم ايجاد عاصمه

يابن الحسن بيا، كه شد از روز غيبتت *** دنيا پر اضطراب وبشر در مخاصمه

از سينه هاست، نعره صلح وصفا بلند *** و ز كينه هاست، فكر همه در مهاجمه

مشكل بود، كه جمله حقّ بشنود كسى *** كز باطل است، گوش بشر پر ز همهمه

قرآن، كه (لا يَمسُّه اِلاّ المُطهَّرُون) *** با رأى هر كسى، شده تفسير وترجمه

تا دولتِ جهانىِ خود را به پا كنى *** دادت خدا شجاعت ونيروى لازمه

حكم تو عدل مطلق وفرمان داور است *** حاجت نباشدت به شهود ومحاكمه

ز آن سركشان، كه مردم دنيا به وحشتند *** قلب سليم وپاك تو را نيست واهمه

با اين قواى جهان گير ظالمان *** تنها توئى اميد بشر، يا ابن فاطمه (عليها السلام)

اى پرچم شكوه تو بر آسمان بلند *** يك ره، نظر فكن به علمدار علقمه

بنگر به خاك وخون، عَلَم سر نگون او *** گوئى كه با درفش تو دارد مكالمه

امشب (حسان) به ياد تو از غصّه فارغ است *** هر دم كند دعاى ظهور تو، زمزمه

صلی الله ُ علیک ، یا حجة َ الله/امام عسگری سبط ِ ثارالله

با سوز و آوا/همه یا مولا/تسلیت گوییم بر بقیة َ الله

یا صاحب الزمان آجرک الله/واویلا واویلا آه و واویلا…

در راه عزّت اسلام و قرآن/جان دادی عاقبت با کام عطشان

محشر به پا شد/جانت فدا شد/زمین سامرا کرببلا شد

یا صاحب الزمان آجرک الله/واویلا واویلا آه و واویلا…

در پیش دشمنان یاریمان کن/حق ّ صاحب زمان یاریمان کن

یاری نما یا/عزیز َ الزّهرا/رهبر و ملت و کشور ما را

یا صاحب الزمان آجرک الله/واویلا واویلا آه و واویلا…

عبداللّه بن محمّد، يكى از اصحاب امام حسن عسكرى عليه السلام حكايت كند:
روزى آن حضرت را ديدم كه در بيابانى ايستاده است و با گرگى صحبت مى كند و حرف مى زند.
بسيار تعجّب كردم و اظهار داشتم : ياابن رسول اللّه ! برادرم در طبرستان است و از حال او اطّلاعى ندارم ، از اين گرك سؤالى فرما كه احوال برادرم چگونه است ؟
امام عسكرى عليه السلام فرمود: هرگاه خواستى برادرت را مشاهده كنى ، به درختى كه در سامراء داخل منزلت هست نگاه كن ، برادرات را خواهى ديد.
ابوجعفر طبرى حكايت كند:
روزى از روزها وارد منزل حضرت ابومحمّد امام حسن عسكرى عليه السلام شدم ، در حيات منزل آن حضرت چشمه اى را ديدم كه به جاى جريان آب ، شير و عسل از آن بيرون مى آمد.
و من و دوستانم از - شير و عسل - آن چشمه تناول كرديم و نيز مقدارى هم همراه خود برديم
همچنين طبرى حكايت كند:
روزى در محضر شريف حضرت ابومحمّد عليه السلام بودم كه عدّه اى بيابان نشين ، از اطراف وارد شدند و از كم آبى و خشكسالى شكايت و اظهار ناراحتى كردند.
امام عليه السلام براى آنها خطّى را نوشت و باران شروع به باريدن كرد، پس ‍ از ساعتى آمدند و گفتند: ياابن رسول اللّه ! بارش باران زياد شده و احساس ‍ خطر مى كنيم .
پس حضرت روى زمين علامتى كشيد و باران قطع شد و ديگر نباريد.
و نيز طبرى حكايت نمايد:
روزى در محضر پُر فيض امام حسن عسكرى عليه السلام نشسته بودم ، از حضرت تقاضا كردم و عرضه داشتم : ياابن رسول اللّه ! چنانچه ممكن باشد يك معجزه خصوصى براى من ظاهر سازيد؟
تا آن را براى ديگر برادران و دوستان هم مطرح كنم .
امام عليه السلام فرمود: ممكن است طاقت نداشته باشى و از عقيده خود دست بردارى ، به همين جهت سه بار سوگند ياد كردم بر اين كه من ثابت و استوار خواهم ماند.
پس از آن ، ناگهان متوجّه شدم كه حضرت زير سجّاده خود پنهان شد و ديگر او را نديدم .
چون لحظه اى از اين حادثه گذشت ، حضرت ظاهر گرديد و يك ماهىِ بزرگى را كه در دست خود گرفته بود به من فرمود: اين ماهى را از عمق دريا آورده ام .
و من آن ماهى را از حضرت گرفتم و رفتم با عدّه اى از دوستان طبخ كرده و همگى از آن ماهى خورديم ، كه بسيار لذيذ بود.

و در روايتى ديگر آورده است :
به طور مكرّر مى ديدم بر اين كه امام حسن عسكرى عليه السلام (روز روشن در ميان آفتاب ) در بازار و كوچه هاى شهر سامراء راه مى رفت ، بدون آن كه سايه اى داشته باشد.

ربیع به معنای ربع است که در فصل بهار گیاهان تر و تازه می شوند و نامگذاری این ماه در فصل بهار رخ داده و سومین ماه قمری و از ماههای فرخنده برای شیعیان جهان است.

ماه و محرم و صفر را در حالی پشت سر گذاشتیم که در غم سلاله رسول خدا و فرزندانش چه شبهایی را که از عمق دل اشک ریختیم و دل سوزاندیم و با یاد عظمت سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و فداکاری های ایشان و خاندانش با زهرای مرضیه (س) هم ناله شدیم و درس گرفتیم و با عاشورا و چگونه زیستن جان تازه و روحی نو در کالبد بی جان خود دمیدیم.

از خزان غفلت به برکت اشک های محرم و صفر به بهار رسیدیم و اکنون وقت آن است که در این بهار به یمن رویش دوباریمان سجده شکر بجا آوریم و بندگی دوباره کنیم.

واجب است انسان در این ماه پرخیر و برکت مراقب رفتار و عملکرد خود باشد و به شکرانه ارزانی شدن این نعمت بزرگ الهی به عبادتی از سر شوق و اشتیاق بپردازد.

با شروع ماه ربیع الاول آثار بار دیگر آثار رحمت الهی و ذخایر برکات خداوندی پدیدار می شود و انوار جمال الهی بر زمین و زمینیان می تابد